DPBI610 : ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਣ
ਅਧਿਆਇ-1
: ਕਹਾਈ ਲੇਖਏ: ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਸਰੂਪ
1. ਕਹਾਈ ਲਿਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ:
- ਕਹਾਈ ਲਿਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਮਿਆਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਬੋਲਣ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨਾਲ ਹੋਈ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਪਹਿਲੇ ਕਬੀਲੇ ਯੁੱਗ ਦੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਕਹਾਈਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਅੱਜ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਬਣੀ।
2. ਕਹਾਈ ਦਾ ਸਿਰਜਨਾਤਮਕ ਸਰੂਪ:
- ਕਹਾਈ ਲਿਖਣ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਪਰਪੱਕ ਵਿਚਾਰ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਕਹਾਈ ਲਿਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ।
- ਕਹਾਈ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਰ ਇੱਕ ਬੀਜ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਵੱਢਮੂਲਾ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਘਣਤਾ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰਤਾ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਕਹਾਈ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।
3. ਪਟਕਥਾ ਲਈ ਕਹਾਈ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ:
- ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਪਟਕਥਾ ਦੇ ਕੁਆਲਟੀ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਇਕ ਫਿਲਮ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਲਈ ਸਹੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਚੋਣ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
- ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਸੋਚਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਕ ਪਸੰਦ ਕਰਨਗੇ। ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਸਫਰ ਨੂੰ ਅੰਤ ਤੱਕ ਬਾਰੀਕੀ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਦਰਸ਼ਕ ਉਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ।
4. ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੱਤ:
- ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਪਲਾਟ (ਪਲਾਨ), ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਗਿਛਤ, ਸੰਭਾਵਨਾ, ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਦਵੈਤ ਦਾ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ।
- ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਸਿਧਾਂਤਕ ਉਸਾਰੀ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ, ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਕੁਆਲਟੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੁਲ ਮਿਲਾ ਕੇ:
ਇਹ ਅਧਿਆਇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਸਰੂਪਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ, ਪਟਕਥਾ ਲਈ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਚੋਣ, ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ-1 ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਈ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਕਿਸ ਵਿਧਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਰੈ?
ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਧਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਧੁਨਿਕ ਗਲਪ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰੈ। ਇਹ ਵਿਧਾ ਨਾਵਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਖੇਪ ਅਤੇ ਸੰਕੇਤਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਚਿਤਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ-2 ਕਰਾਈ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤੱਤ ਕਿਹੜੇ ਹਨ?
ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤੱਤ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ:
1.
ਪਲਾਟ (ਕਥਾ ਸੰਰਚਨਾ): ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਪਲਾਟ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਅਡੰਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸਲਸਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
2.
ਪਾਤਰ (ਚਰਿੱਤਰ): ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਚਿਤਰਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਵਾਰਦਾਤਾਂ ਨੂੰ ਅਗੇ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ।
3.
ਥੀਮ (ਵਿਚਾਰ): ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਿਚਾਰ ਜਾਂ ਸੰਦਰਭ ਜੋ ਲੇਖਕ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ।
4.
ਪ੍ਰਸੰਗ (ਸਥਿਤੀ): ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਪਸੰਦੇਦਾ ਸਥਿਤੀ ਜਾਂ ਪ੍ਰਸੰਗ ਜਿੱਥੇ ਪਾਤਰ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
5.
ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀ: ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ, ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀ ਹੈ।
6.
ਵਾਤਾਵਰਨ (ਮਾਹੌਲ): ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਾ ਵਰਣਨ ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਹ ਤੱਤ ਮਿਲ ਕੇ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਰੂਪ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ-3 ਕਹਾਈ ਵਿਚ ਮੌਲਿਕਤਾ ਕਿਉ ਜਰੂਰੀ ਹੈ?
ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮੌਲਿਕਤਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਬਗੈਰ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਲਗਨ, ਰੁਚੀ, ਅਤੇ ਖਾਸ ਪਹਚਾਨ ਦਾ ਅਭਾਵ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੌਲਿਕਤਾ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਅਨੁਭਵ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਮੌਲਿਕਤਾ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਜਰੂਰੀ ਹੈ:
1.
ਨਵੀਂ ਸੋਚ: ਮੌਲਿਕ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਦੀ ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸੋਚ, ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਦਿਲਚਸਪ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
2.
ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਰੁਚੀ: ਮੌਲਿਕਤਾ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਰੁਚੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਹਾਣੀ ਵੱਖਰੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਪਾਠਕ ਉਸ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
3.
ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਲਿਆਉਣਾ: ਮੌਲਿਕ ਕਹਾਣੀ ਨਵੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਚਰਚਾ ਛੇੜ ਸਕਦੀ ਹੈ।
4.
ਸੰਪੂਰਨਤਾ: ਮੌਲਿਕ ਕਹਾਣੀ ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਦੇ ਅਸਲ ਸ਼੍ਰਮ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਸਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦੀ ਹੈ।
ਮੌਲਿਕਤਾ ਦੀ ਕਮੀ ਨਾਲ ਕਹਾਣੀ ਨਕਲਦੀ, ਨੀਰਸ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਆਕਰਸ਼ਕ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ। ਇਸ ਲਈ, ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮੌਲਿਕਤਾ ਦਾ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ-੫ ਕਹਾਈ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਉਹ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਜਾ ਰਜ਼ਾ, ਜਿਸ ਲਈ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਨੀਅਤਾਂ, ਵਿਚਾਰਾਂ, ਅਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ:
1.
ਰਮਣੀਯਤਾ (ਮਨੋਰੰਜਨ): ਕਈ ਵਾਰ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿਰਫ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੁਖਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਲਿਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
2.
ਸਿੱਖਿਆ: ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨੈਤਿਕ ਪਾਠ ਜਾਂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਸਿਖਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
3.
ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਦੇਸ਼: ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਧਾਰਮਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਜਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਖਾਸ ਸੰਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ ਲਿਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
4.
ਨਵੀਂ ਸੋਚ ਜਾ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ: ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਲੇਖਕ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ, ਸੋਚਾਂ, ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸੋਚਣ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
5.
ਤਜਰਬੇ ਦੀ ਸਾਂਝ: ਕਈ ਵਾਰ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਲੇਖਕ ਦੇ ਜ਼ਾਤੀ ਤਜਰਬੇ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨਾਲ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਉਸੇ ਤਜਰਬੇ ਨੂੰ ਮਹਿਲਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ ਆਪਣੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਕੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਕਿਹੜੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਜਾਂ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ-5 ਕਹਾਈ ਸੰਕੇਤਕ ਕਿਵੇਂ ਹੈ?
ਕਹਾਣੀ ਸੰਕੇਤਕ (ਸੰਕੇਤਮਾਤਮਕ) ਇਸ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਾ ਦੱਸ ਕੇ ਸੰਕੇਤਾਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ, ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਸੰਕੇਤਕਤਾ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ:
1.
ਪਾਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੰਕੇਤ: ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਅਕਸਰ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਵਿਅਕਤੀ, ਵਰਗ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੁੱਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣਾਂ ਜਾਂ ਕਰਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਲੇਖਕ ਵੱਡੇ ਸੰਕੇਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ।
2.
ਘਟਨਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੰਕੇਤ: ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵੱਡੇ ਜਾਂ ਦੂਸਰੇ ਮਤਲਬ ਵਾਲੇ ਵਿਚਾਰਾਂ, ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਜਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
3.
ਚਿੰਨ੍ਹ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕ: ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਵਸਤਾਂ, ਰੰਗ, ਧੁਨੀ ਆਦਿ ਵੀ ਸੰਕੇਤਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਅਸਲੀ ਭਾਵ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
4.
ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਰੂਪਕ: ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਰੂਪਕ ਭਾਸ਼ਾ, ਧਾਰਮਿਕ ਜਾਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਕੇਤ ਵੀ ਇਸਦੀ ਸੰਕੇਤਕਤਾ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਰੂਪਕ ਅਕਸਰ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਮਤਲਬ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਕਹਾਣੀ ਅਕਸਰ ਸੰਕੇਤਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸੰਕੇਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਕੇਤਕਤਾ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਅਤੇ ਅਸਲ ਮਤਲਬ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਅਧਿਆਇ-2
: ਕਥਾ ਤੋਂ ਪਟਕਥਾ: ਸਿਧਾਂਤਕ ਪਰਿਪੇਖ
ਪਟਕਥਾ ਦੇ ਮਕਸਦ ਅਤੇ ਸਰੂਪ:
ਇਸ ਅਧਿਆਇ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਕਈ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਣੂ ਹੋਣਗੇ:
1.
ਪਟਕਥਾ ਦੇ ਸਰੂਪ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ: ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪਟਕਥਾ ਦੇ ਆਧਾਰਭੂਤ ਸਰੂਪ ਬਾਰੇ ਸਮਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਗੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਕ੍ਰੀਨ ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਲਿਖਤ ਤਿਆਰ ਕਰਨਗੇ।
2.
ਕਥਾ ਅਤੇ ਪਟਕਥਾ ਵਿਚ ਅੰਤਰ: ਕਥਾ ਅਤੇ ਪਟਕਥਾ ਵਿਚਲੇ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਨਾਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਮਝਣਗੇ ਕਿ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਮੁੱਖ ਰੂਪਾਂਤਰੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
3.
ਪਟਕਥਾ ਦੇ ਤੱਤ: ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪਟਕਥਾ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨਗੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਘਟਨਾ, ਕਿਰਦਾਰ, ਡਾਇਲਾਗ, ਸਥਾਨ ਆਦਿ।
4.
ਪਟਕਥਾ ਲਿਖਣ ਦੀ ਤਕਨੀਕ: ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਿੱਖਣਗੇ ਕਿ ਪਟਕਥਾ ਕਿਵੇਂ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਕਿਵੇਂ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
5.
ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ: ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਬਾਰੇ ਵੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਗੇ।
ਪਟਕਥਾ: ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਤੇ ਢਾਂਚਾਗਤ ਅਰਥ
- ਪਟਕਥਾ ਦਾ ਸਾਬਦਿਕ ਅਰਥ: ਪਟਕਥਾ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਲਿਖੀ ਗਈ ਕਹਾਣੀ ਜਾਂ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਫਿਲਮ ਜਾਂ ਟੀਵੀ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੁਣਨਯੋਗ ਤੋਂ ਦੇਖਣਯੋਗ ਬਣਾਉਣਾ।
- ਪਟਕਥਾ ਦੇ ਤੱਤ: ਇਹ ਇੱਕ ਕੱਚਾ ਖਾਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਕਹਾਣੀ ਜਾਂ ਨਾਵਲ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇਹ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ "ਸਕ੍ਰੀਨ ਪਲੇਅ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਥਾ: ਸੰਕਲਪ ਅਤੇ ਮੂਲ ਧਾਰਨਾ
- ਕਥਾ ਦਾ ਸਾਬਦਿਕ ਅਰਥ: ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ "ਕਥ" ਧਾੜਾ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ, "ਬੋਲਣਾ, ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨਾ, ਵਰਨਨ ਕਰਨਾ"। ਧਾਰਮਿਕ ਕਥਾਵਾਂ, ਜੋ ਸੰਖਿਪਤ ਜਾਂ ਸੰਕੇਤਿਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
- ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਕਥਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ: ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ "ਕਥਾ" ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਵੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਧਾਰਮਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਜਾਂ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੀਰਤਨ ਦੇ ਨਾਲ ਕਥਾ ਲਈ ਵੀ ਸਮਾਂ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪਟਕਥਾ: ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਵਿਸਤਾਰ
- ਅਸਗਰ ਵਜਾਹਤ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ: ਅਸਗਰ ਵਜਾਹਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ,
"ਪਟਕਥਾ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਉਹ ਰੂਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਫਿਲਮ ਦਾ ਭਵਿੱਖੀ ਰੂਪ ਕਲਪਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।"
- ਮਨੋਹਰ ਸ਼ਿਆਮ ਜੋਸ਼ੀ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ: ਮਨੋਹਰ ਸ਼ਿਆਮ ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ, "ਤੁਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਪਰਦੇ 'ਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਬੋਲਦੇ ਸੁਣਦੇ ਹੋ। ਫਿਰ ਕਾਗਜ਼ 'ਤੇ ਲਿਖਦੇ ਹੋ ਕਿ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਤਰ ਕੀ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ?"
- ਹੂਬਨਾਥ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ: ਹੂਬਨਾਥ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ, "ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਪਟਕਥਾ ਦੋਹਾਂ ਤੱਤ ਹਨ ਜੋ ਸਾਧਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਜਨਮ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਬੀਜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਪਟਕਥਾ ਉਸ ਬੀਜ ਦਾ ਪੂਰਾ ਢਾਂਚਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।"
ਨਿਸ਼ਕਰਸ਼:
ਪਟਕਥਾ, ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਵਿਕਸਿਤ ਰੂਪਾਂਤਰੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਫਿਲਮ ਜਾਂ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਲਈ ਮੁੱਖ ਤੱਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਸਿੱਖਣੀ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਕਲਪਨਾ, ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਅਤੇ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਨੂੰ ਕਾਗਜ਼ 'ਤੇ ਉਤਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1. ਪਟਕਥਾ ਅਤੇ ਕਥਾ ਵਿਚ ਕੀ ਅੰਤਰ ਹੈ?
ਪਟਕਥਾ ਅਤੇ ਕਥਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮੁੱਖ ਅੰਤਰ ਹਨ। ਇਹ ਅੰਤਰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ:
1.
ਰੂਪ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ:
o ਕਥਾ: ਕਥਾ ਇੱਕ ਵਿਆਖਿਆਤਮਕ ਰੂਪ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਾਰਤਾ ਜਾਂ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਥਾ ਨੂੰ ਲਿਖਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਾਵਲ ਜਾਂ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ।
o ਪਟਕਥਾ: ਪਟਕਥਾ ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਮਾਨ ਰੂਪ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਫਿਲਮਾਂ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸ਼ੋਅ, ਜਾਂ ਨਾਟਕਾਂ ਲਈ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵਿੱਚ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ, ਅਤੇ ਸਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਵਿਸਥਾਰਿਕ ਰੂਪਰੇਖਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
2.
ਉਦੇਸ਼:
o ਕਥਾ: ਕਥਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਅਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਖਿਆਤਮਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
o ਪਟਕਥਾ: ਪਟਕਥਾ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕਿਸੇ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਮਾਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਜਾਂ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਪਰਦੇ 'ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਉਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ, ਇਸ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
3.
ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ:
o ਕਥਾ: ਕਥਾ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾ ਜਾਂ ਗੱਪ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਿਖ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
o ਪਟਕਥਾ: ਪਟਕਥਾ ਵਿੱਚ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਲੰਬਾਈ, ਸਥਾਨ, ਸੰਵਾਦ, ਅਤੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
4.
ਪਾਠਕ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕ:
o ਕਥਾ: ਕਥਾ ਨੂੰ ਪਾਠਕ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਦੁਆਰਾ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਰਚੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
o ਪਟਕਥਾ: ਪਟਕਥਾ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਕ ਦੇਖਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਮਾਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।
5.
ਛਾਪ:
o ਕਥਾ: ਕਥਾ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਦੇ ਲਿਖਣ ਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਦੀ ਛਾਪ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
o ਪਟਕਥਾ: ਪਟਕਥਾ ਵਿੱਚ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸੰਜੀਦਗੀ, ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ, ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕਟਾਓ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਛਾਪ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਪਟਕਥਾ ਅਤੇ ਕਥਾ ਦੋਵੇਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਹਨ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਰੂਪ, ਉਦੇਸ਼, ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2. ਪਟਕਥਾ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਨਿਸ਼ਚਤ ਕਰੋਂ।
ਪਟਕਥਾ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ:
ਪਟਕਥਾ
(Screenplay) ਕਿਸੇ ਫਿਲਮ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸ਼ੋਅ, ਜਾਂ ਨਾਟਕ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਵਿਸਥਾਰਿਕ ਰੂਪਰੇਖਾ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸੰਵਾਦ, ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਣਨਾ, ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ, ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਅਤੇ ਸਟੇਜ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਟਕਥਾ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਟੀਮ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਪਰਦੇ 'ਤੇ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਸਹੂਲਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇ।
ਪਟਕਥਾ ਇੱਕ ਤਕਨੀਕੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਹਾਣੀ ਜਾਂ ਕਨਸੈਪਟ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਮਾਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਪ੍ਸ਼ਨ ੩. ਪਟਕਥਾ ਲਿਖਏ ਦੀ ਤਕਨੀਕੀ ਵਿਧੀ ਕੀ ਹੋਵੇ?
ਪਟਕਥਾ ਲਿਖਣ ਦੀ ਤਕਨੀਕੀ ਵਿਧੀ ਵਿਸਥਾਰਿਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀਬੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਈ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਦਮ ਪਟਕਥਾ ਲਿਖਣ ਦੀ ਤਕਨੀਕੀ ਵਿਧੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ:
1. ਆਈਡੀਆ ਦੀ ਵਿਕਾਸ
- ਆਈਡੀਆ ਜਾਂ ਕਨਸੈਪਟ: ਪਹਿਲਾਂ ਆਈਡੀਆ ਜਾਂ ਮੁੱਖ ਥੀਮ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਜਿਸ 'ਤੇ ਪਟਕਥਾ ਆਧਾਰਿਤ ਹੋਵੇਗੀ।
- ਲੌਗਲਾਈਨ: ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਸਾਰ ਲਿਖੋ ਜੋ ਪਟਕਥਾ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਹੋਵੇਗਾ।
2. ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਢਾਂਚਾ (Structure)
- ਥ੍ਰੀ-ਐਕਟ ਸਟ੍ਰਕਚਰ: ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੋ—ਪਹਿਲਾ ਐਕਟ (ਸ਼ੁਰੂਆਤ), ਦੂਜਾ ਐਕਟ (ਮੱਧ), ਅਤੇ ਤੀਜਾ ਐਕਟ (ਅੰਤ)। ਹਰ ਐਕਟ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਣਨਾ ਕਰੋ।
- ਅਗਰ ਪ੍ਰਤੀਕ (Beat
Sheet): ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੁੜਾਅਵਾਂ
(turning points) ਨੂੰ ਲਿਖੋ, ਜੋ ਕਿ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
3. ਪਲਾਟ ਆਉਟਲਾਈਨ
- ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿਵਰਣ (Scene
Outline): ਫਿਲਮ ਜਾਂ ਨਾਟਕ ਦੇ ਹਰੇਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦਾ ਲੇਖਾ-ਜੋਖਾ ਬਣਾਓ, ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ, ਕੌਣ ਬੋਲਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਕੀ ਹੈ।
- ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਵਿਕਾਸ
(Character Development): ਹਰ ਪਾਤਰ ਦੀ ਪਿਛੋਕੜ, ਲਕਸ਼, ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰੋ।
4. ਪਟਕਥਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਖਾਕਾ (First Draft)
- ਸੰਵਾਦ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼: ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਲਿਖੋ ਅਤੇ ਹਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨੂੰ ਤਕਨੀਕੀ ਵਿਵਰਣ ਦੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰੋ।
- ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨ: ਹਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਸਮਾਂ ਲਿਖੋ, ਜਿਵੇਂ "ਅੰਦਰੂਨੀ/ਬਾਹਰੀ, ਦਿਨ/ਰਾਤ।"
5. ਸੰਪਾਦਨ ਅਤੇ ਸੰਸ਼ੋਧਨ
- ਪੀੜਕਾਂ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦਾਂ ਦੀ ਸੁਧਾਰ: ਸੰਵਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ, ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਲਿਖੋ।
- ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਬੇਹਤਰੀ: ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਲੋਗਿਕ, ਪਹੇਚਾਣ, ਅਤੇ ਪੈਸਿੰਗ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿਓ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੁਆਇੰਟ ਨੂੰ ਬੇਹਤਰੀ ਲਈ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਖੋ।
6. ਅੰਤਿਮ ਪਟਕਥਾ (Final Draft)
- ਫਾਰਮੈਟਿੰਗ: ਪਟਕਥਾ ਨੂੰ ਸਟੈਂਡਰਡ ਫਾਰਮੈਟ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ, ਜੋ ਕਿ ਅਕਸਰ ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਰਿਵਿਊ ਅਤੇ ਫੀਡਬੈਕ: ਪਟਕਥਾ ਨੂੰ ਰਿਵਿਊ ਕਰੋ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਸਖਸ਼ੀ ਜਾ ਮੁੱਖ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਫੀਡਬੈਕ ਲਵੋ।
7. ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ
(Presentation)
- ਅੰਤਿਮ ਦਸਤਾਵੇਜ਼: ਪਟਕਥਾ ਨੂੰ ਮੋੜ੍ਹੋ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕਾਪੀ ਸਪੁਰਦ ਕਰਵਾਓ, ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਘਰ ਨੂੰ।
ਇਹ ਪੜਾਵ ਪਟਕਥਾ ਲਿਖਣ ਦੇ ਸੂਚਕ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਰਚਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ੫. ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਦੇ ਗੁਏ ਕੀ ਹੋਏ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ?
ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਅਤੇ ਖਾਸੀਅਤਾਂ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਉਹ ਇੱਕ ਸਫਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪਟਕਥਾ ਲਿਖ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਗੁਣ ਹਨ ਜੋ ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਵਿੱਚ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ:
1. ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ
(Creativity)
- ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਾਲੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਉਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇਕ ਦਿਲਚਸਪ ਅਤੇ ਸਵਾਦਿਸ਼ਟ ਕਹਾਣੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
2. ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ (Storytelling Skills)
- ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਰੱਥਾ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਢਾਂਚੇ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ, ਅਤੇ ਸੰਵਾਦਾਂ ਦੀ ਸੁਝਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
3. ਧੀਰਜ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ (Patience and Perseverance)
- ਪਟਕਥਾ ਲਿਖਣਾ ਇੱਕ ਲੰਬਾ ਅਤੇ ਲੇਖਕਾਂ ਲਈ ਮੁਸ਼ਕਲ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਸੰਪਾਦਨ ਅਤੇ ਬਦਲਾਅ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
4. ਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵ (Knowledge and Experience)
- ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਵਿਰਸੇ ਜਾਂ ਪਟਕਥਾ ਦੇ ਥੀਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਹ ਸਹੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਸਨੀਯ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖ ਸਕਦਾ ਹੈ।
5. ਸੰਵਾਦ ਲਿਖਣ ਦੀ ਕਲਾ (Dialogue Writing Skills)
- ਪਟਕਥਾ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਯੋਗ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਲੇਖਕ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਹਰ ਪਾਤਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਆਵਾਜ਼ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ।
6. ਅਨੁਸਾਰਤਾ ਅਤੇ ਧਿਆਨ (Attention to Detail)
- ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਹਰੇਕ ਅੰਗ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਕਿਰਦਾਰ, ਸਮਾਂ, ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼।
7. ਸੰਪਾਦਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ (Editing Ability)
- ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਸੰਪਾਦਨ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਲਿਖਾਈ ਨੂੰ ਅਸਲ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
8. ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀ ਸਮਝ (Understanding of the Market)
- ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੇ ਰੁਝਾਨਾਂ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਪਸੰਦ ਸਮਝਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਟਕਥਾ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਲੱਭ ਸਕੇ।
9. ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ (Analytical Thinking)
- ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਥੀਮਾਂ, ਪਾਤਰਾਂ ਅਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਹ ਪਟਕਥਾ ਵਿੱਚ ਗਹਿਰਾਈ ਅਤੇ ਲਾਗਵਾਪਣ ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਗੁਣ ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਸੌਗਾਤ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5. ਪਟਕਥਾ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਕੀ ਹੈ?
ਪਟਕਥਾ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ "ਪਟਕਥਾ" (Patkatha) ਦੀ ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਾਈ ਰੂਪ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ:
- ਪਟ (Pat):
ਇਹ ਸ਼ਬਦ "ਪਟ" ਦਾ ਅਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ "ਪਟ" ਜਾਂ "ਪ੍ਰਸਥਾਨ"
(ਪਟਕਥਾ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ).
- ਕਥਾ
(Katha): ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਕਹਾਣੀ" ਜਾਂ "ਕਥਾ".
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, "ਪਟਕਥਾ" ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ "ਪਟ ਦੇ ਪ੍ਰਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਕਹਾਣੀ" ਜਾਂ "ਪਟ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਹਾਣੀ"।
ਸਧਾਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇਹ ਪਟਕਥਾ ਦੀ ਸਹੀ ਪ੍ਰਯੋਗੀ ਪਦ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜਾਂ ਨਰਤਕੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਸਥਾਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਅਧਿਆਇ-3
: ਟੀਵੀ ਜਾਏ-ਪਛਾਏ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵ
ਉਦੇਸ਼: ਇਸ ਅਧਿਆਇ ਦੀ ਪੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਗੇ, ਇਸ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ ਸਮਝਣਗੇ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਨਵੀਆਂ ਕਾਢਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨਗੇ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਸਮਝਣਗੇ।
1. ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਤੇ ਪਛਾਣ:
- ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਅਦਭੁਤ ਕਾਢ: ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਇੱਕ ਅਦਭੁਤ ਕਾਢ ਹੈ ਜੋ ਦੂਰਦਰਸਨ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਦੂਰਦਰਸਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਦੂਰ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਦਰਸਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
- ਮਨੋਰੰਜਨ ਅਤੇ ਖ਼ਬਰਾਂ: ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਨੋਰੰਜਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼-ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਚੈਨਲ ਤੱਕ ਸੀਮਾ ਬਧਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਹੁਣ ਸੈਂਕੜੇ ਚੈਨਲ ਉਪਲਬਧ ਹਨ ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
2. ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ:
- ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ: ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬ੍ਰਾਡਕਾਸਟਿੰਗ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ (ਬੀਬੀਸੀ) ਨੇ 1936 ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ 15 ਸਤੰਬਰ 1959 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ।
- ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ: ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ 1972 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਪਹਿਲਾਂ ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਟੀਵੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀਨਗਰ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਕਲਕੱਤਾ, ਮਦਰਾਸ ਅਤੇ ਲਖਨਊ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾਏ ਗਏ।
3. ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਲਾਭ:
- ਮਨੋਰੰਜਨ ਅਤੇ ਸਹੂਲਤ: ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇਨਕਲਾਬ ਲਿਆ ਹੈ। ਲੋਕ ਹੁਣ ਘਰ ਦੇ ਆਰਾਮ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਫਿਲਮਾਂ, ਕਾਰਟੂਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕਾਮਿਕਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕਾਰਟੂਨ ਸੀਰੀਅਲ ਦੇਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।
- ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ: ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਗਿਆਨ ਦੇ ਮੂਲ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਾਨੂੰਨ, ਸਿਹਤ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਪੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਖ਼ਬਰਾਂ ਅਤੇ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਦੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
4. ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ:
- ਸਿਹਤ ਸੰਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ: ਵਧੀਕ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇਖਣ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਬੈਠ ਕੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇਖਣਾ ਸਰੀਰਕ ਥਕਾਵਟ ਅਤੇ ਸੁਸਤੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਮਾਜਿਕ ਗਤਿਵਿਧੀਆਂ 'ਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕੰਮਾਂ ਅਤੇ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਠਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
5. ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਅਤੇ ਸਿਫਾਰਸ਼ਾਂ:
- ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆਤਮਕ ਲਾਭ: ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਗਿਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
- ਸਿਹਤ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ: ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇਖਣ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਹਤ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਗਤਿਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1. ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦਾ ਜਨਮਦਾਤਾ ਕੋਇ ਹੈ?
ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦਾ ਜਨਮਦਾਤਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੌਨ ਲੋਗੀ ਬੇਅਰਡ (John Logie
Baird) ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 1926 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪ੍ਰਸਾਰਣ (television
transmission) ਨੂੰ ਲਾਈਵ ਦਰਸ਼ਾਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਉਪਕਰਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਰੂਪ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਸੀ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2. ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾ ਟੀਵੀ ਪ੍ਰਸਾਰਨ ਕਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ?
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਟੀਵੀ ਪ੍ਰਸਾਰਣ 15 ਸਤੰਬਰ 1959 ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਮੁੰਬਈ (ਤਾਂਕਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬੌੰਬੇ) ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਡੀਡੀਆ
(Doordarshan) ਨੇ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ $. ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ. ਦੀ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਕੀ ਹੈ?
ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ. ਦੀ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਹੈ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਰਾਡਕਾਸਟਿੰਗ ਕੋਰਪੋਰੇਸ਼ਨ (British Broadcasting Corporation)।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4. ਪ੍ਰਸ਼ਾਰ ਭਾਰਤੀ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਇਕਾਰੀ ਦਿਓ।
ਪ੍ਰਸ਼ਾਰ ਭਾਰਤੀ (Prasar Bharati) ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਸੰਗਠਨ ਹੈ ਜੋ ਸਾਰਵਜਨਿਕ ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਅਤੇ ਰੇਡਿਓ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਚਾਲਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੈ।
ਮੁੱਖ ਬਿੰਦੂ:
1.
ਸਥਾਪਨਾ: ਪ੍ਰਸ਼ਾਰ ਭਾਰਤੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 23 ਨਵੰਬਰ 1997 ਨੂੰ ਹੋਈ ਸੀ।
2.
ਕੰਮ: ਇਹ ਸੰਸਥਾ ਦੋ ਮੁੱਖ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੀ ਹੈ:
o ਦੂਦਰਸ਼ਨ (Doordarshan): ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਟੀਵੀ ਸੇਵਾ।
o ਆਕਾਸ਼ਵਾਣੀ (All India Radio): ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਰੇਡੀਓ ਸੇਵਾ।
3.
ਉਦੇਸ਼: ਪ੍ਰਸ਼ਾਰ ਭਾਰਤੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਮਨੋਰੰਜਨ, ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੇ ਜਰੀਏ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਮਿਆਰੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ।
4.
ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ: ਇਹ ਵਿਭਾਗ ਮੁਲਕ ਭਰ ਵਿੱਚ ਟੀਵੀ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਵਿਭਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਸੂਚਨਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
5.
ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਯੋਗਤਾ: ਪ੍ਰਸ਼ਾਰ ਭਾਰਤੀ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਜਨਤਾ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਅਹੰ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5. ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਦੀ ਮਹ੍ਰਤਤਾ ਬਾਰੇ ਦਸੇ।
ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅਹੰ ਅੰਗ ਹਨ ਜੋ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਲੂਆਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ:
1. ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ:
- ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਖਬਰਾਂ, ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਤੇ ਤਾਜ਼ਾ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲਬਧ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੀ ਖਬਰਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਵਿਕਾਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
2. ਸਿੱਖਿਆ:
- ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਅਤੇ ਡੌਕਿਊਮੈਂਟਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਵੱਡਿਆਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
3. ਮਨੋਰੰਜਨ:
- ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਫਿਲਮਾਂ, ਸੀਰੀਅਲਾਂ, ਸੰਗੀਤ, ਕੌਮੀਡੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਨੋਰੰਜਨਾਤਮਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਮਨੋਰੰਜਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਤਣਾਓ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ।
4. ਸਮਾਜਿਕ ਸੂਚਨਾ:
- ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਵਿਆਪਕ ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸਵਸਥਤਾ, ਸੁਰੱਖਿਆ, ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੋਕ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਫੈਸਲੇ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ।
5. ਸੰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ:
- ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਧਰਾਂ ਤੇ ਸੰਸਕਾਰਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਮਝ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
6. ਪ੍ਰਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਪਨ:
- ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਵਿਗਿਆਪਨ ਦੀ ਮਾਧਿਅਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰਕ ਵਿਗਿਆਪਨ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
7. ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਸਾਰ:
- ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਹੋਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਗੀਤ ਜਨਰਾਂ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਇਵੈਂਟਸ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਹੰ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅਧਿਆਇ
4: ਟੀਵੀ ਲੇਖੇ ਦੀ ਰਾਹਤ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ
ਭੂਮਿਕਾ: ਅਸੀਂ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਜੀ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਟੀਵੀ ਲੇਖੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਸਾਨੂੰ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਟੈਲੀਪਲੇ ਦਾ ਰੂਪ-ਰੰਗ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲਈ ਲੇਖਣ ਨੂੰ "ਟੈਲੀਪਲੇ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੋਅ ਦੇ ਇੱਕ ਐਪੀਸੋਡ ਲਈ ਲਿਖਤੀ ਖਾਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਅਕਸਰ "ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸਕ੍ਰਿਪਟ" ਜਾਂ "ਟੀਵੀ ਸਕ੍ਰਿਪਟ" ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਟੀਲੀਪਲੇ ਕੀ ਹੈ?
1.
ਮੁੱਢਲੀ ਵਿਆਖਿਆ:
o ਟੈਲੀਪਲੇ ਇੱਕ ਲਿਖਤੀ ਖਾਕਾ ਹੈ ਜੋ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਜਾਂ ਲੜੀ ਦੇ ਇੱਕ ਐਪੀਸੋਡ ਲਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
o ਇਹ ਮਿਆਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੀ ਨਾਟਕਿਕ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
2.
ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ:
o ਟੈਲੀਪਲੇ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ "ਸਕ੍ਰੀਨਪਲੇ" ਜਾਂ ਪਟਕਥਾ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਟੈਲੀਪਲੇ ਦਾ ਢਾਂਚਾ:
1.
ਟੈਲੀਪਲੇ ਦੇ ਹਿੱਸੇ:
o ਟੈਲੀਪਲੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ: "ਕਹਾਣੀ" ਅਤੇ "ਟੈਲੀਪਲੇ"।
o ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂਕਿ ਟੈਲੀਪਲੇ ਵਿੱਚ ਮੰਜ਼ਰ, ਦ੍ਰਿਸ਼, ਵਾਰਤਾਲਾਪ, ਅਤੇ ਕੈਮਰਾ ਸੈਟ-ਅੱਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
2.
ਸੀਰੀਜ਼ ਦੇ ਐਪੀਸੋਡਾਂ ਦੀ ਵਿਧੀ:
o ਫੀਚਰ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਲੇਖਣ ਵਿੱਚ ਥੋੜਾ ਅੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫੀਚਰ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਹਾਲਾਤਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂਕਿ ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਲੇਖਣ ਵਿੱਚ ਹਰ ਐਪੀਸੋਡ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕਹਾਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਸੁਤੰਤਰ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਲੇਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ:
1.
ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਲੜੀ ਦਾ ਢਾਂਚਾ:
o ਇੱਕ ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਐਕਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ: ਟੀਜ਼ਰ, ਐਕਟ ਇੱਕ, ਐਕਟ ਦੋ, ਐਕਟ ਤਿੰਨ, ਐਕਟ ਚਾਰ ਅਤੇ ਐਕਟ ਪੰਜ।
o ਟੀਜ਼ਰ: ਪਾਤਰਾਂ ਅਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।
o ਐਕਟ ਇੱਕ: ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
o ਐਕਟ ਦੋ: ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਉਭਾਰਦਾ ਹੈ।
o ਐਕਟ ਤਿੰਨ: ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਸ਼ੀਖਰ ਅਤੇ ਨਾਇਕ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ।
o ਐਕਟ ਚਾਰ: ਪਾਤਰ ਦੁਬਾਰਾ ਸਜਾਗ ਹੋਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਹੱਲ ਲੱਭਦੇ ਹਨ।
o ਐਕਟ ਪੰਜ: ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਖਤਮ ਹੋਣੀ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਅੰਤ।
ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ:
1.
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ:
o ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦਾ ਨਿਕਾਸ 1959 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ, ਜਦੋਂ ਪਹਿਲਾ ਟੀਵੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਖੁਲਿਆ।
o ਆਰੰਭਕ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਹਫਤੇ ਵਿੱਚ ਇਕ ਘੰਟੇ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
2.
ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਦੌਰ:
o 1965 ਤੱਕ, ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਲਾਂਚ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰਨ ਸਮਾਂ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
o 1970 ਤੱਕ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 22000 ਟੀਵੀ ਸੈਟ ਸਨ ਅਤੇ 1972 ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਟੀਵੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ।
o 1976 ਵਿੱਚ, ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਨੇ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਅਦਾਰਾ ਬਣਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਲ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰਨ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਅੰਤ:
- ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲੇਖਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਇੱਕ ਲੰਬੀ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਭਿੰਨ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਸੀ ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਲੇਖਣ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ ਸਰਗਰਮੀ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1. ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾ ਟੀਵੀ ਚੋਨਲ ਕਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ?
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਟੀਵੀ ਚੈਨਲ 15 ਸਤੰਬਰ 1959 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ "ਦਰਸ਼ਨ" ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। 1965 ਵਿੱਚ, ਇਸਨੂੰ "ਦੋਾਰਸ਼ਨ" ਅਤੇ ਫਿਰ 1976 ਵਿੱਚ "ਦਰਸ਼ਨ" ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਟੀਵੀ ਚੈਨਲ ਦੀ ਅਸਲੀ ਖੁਸ਼ੀ 1991 ਵਿੱਚ ਸਾਰਵਜਨਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਕਮਰਸ਼ੀਅਲ ਟੀਵੀ ਚੈਨਲ "ਜ਼ੀ ਟੀਵੀ" ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਹੋਈ ਸੀ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2. ਪ੍ਰਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਕੀ ਸੀ।?
ਪ੍ਰਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਜੋ ਸਰਕਾਰੀ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸنبਾਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਟੇ ਅਹੰਕਾਰਸ਼ੀਲ ਭਾਗ ਹਨ:
1.
ਅੰਤਰ-ਸੰਸਥਾ ਸਹਿਯੋਗ: ਪ੍ਰਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ (ਆਕਾਸ਼ਵਾਣੀ) ਅਤੇ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ (Doordarshan) ਦਾ ਸੰਗਠਨ ਹੈ, ਜੋ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਮਾਗਮ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
2.
ਸਰਕਾਰੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ: ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਨੀਤੀਆਂ, ਯੋਜਨਾਵਾਂ, ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਦਾ ਹੈ।
3.
ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆਤਮਕ ਸਮਾਗਮ: ਪ੍ਰਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆਤਮਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਦੀਆਂ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅਆਂ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਕਵਰੇਜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
4.
ਮਾਨਵੀ ਹੱਕ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ: ਇਸ ਦੀਆਂ ਪੈਰਾਲਲ ਸਮਾਗਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਮਾਨਵੀ ਹੱਕਾਂ ਬਾਰੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੋਚ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
5.
ਚੈਨਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਦਾ ਵਿਅਵਸਥਾ: ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਆਕਾਸ਼ਵਾਣੀ ਦੇ ਚੈਨਲਾਂ ਦੀ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3. ਟੀਵੀ ਕੀ ਕਾਢ ਕਿਸਨੇ ਕੱਢੀ?
ਟੀਵੀ
(Television) ਦੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਤੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਟੀਵੀ ਦੇ ਆਧਾਰਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਨ ਆਫ਼ ਕੋਡੇਕ (John Logie Baird) ਨੂੰ ਟੀਵੀ ਦੇ ਖੋਜਕਰਤਾ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜਨ ਆਫ਼ ਕੋਡੇਕ (1888-1946) ਇੱਕ ਸਕਾਟਿਸ਼ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਟੀਵੀ ਦੇ ਤਮਾਸ਼ੇ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ 1926 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਜਨਤਕ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇਮੋਨਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਉਹ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਕੁਝ ਮੁੱਢਲੀ ਮਾਡਲਾਂ ਅਤੇ ਉਪਕਰਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਹੇ।
ਫਿਲਿਪਸ (Philo
Farnsworth) ਅਤੇ ਵਲਾਡਿਮਿਰ ਸੋਰੋਕਿਨ (Vladimir Zworykin) ਵੀ ਟੀਵੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੰਦਿਆਂ ਰਹੇ ਹਨ।
- ਫਿਲਿਪਸ ਫਾਰਨਸਵਰਥ ਨੇ 1927 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸਯੋਗ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ।
- ਵਲਾਡਿਮਿਰ ਸੋਰੋਕਿਨ ਨੇ ਵੀ ਟੀਵੀ ਦੇ ਤਕਨੀਕੀ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਟੀਵੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਹਨ, ਪਰ ਜਨ ਆਫ਼ ਕੋਡੇਕ ਨੂੰ ਟੀਵੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ੫. ਰੰਗੀਨ ਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕਦੋਂ ਆਇਆ?
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰੰਗੀਨ ਟੀਵੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 15 ਅਗਸਤ 1982 ਨੂੰ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦਿਨ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਹੋਏ ਆਸੀਆਡ (Asian
Games) ਦੀ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਪੈਮਾਨੀਕ ਥੋੜੀ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਦੇ ਨਾਲ ਰੰਗੀਨ ਟੀਵੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ।
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰੰਗੀਨ ਟੀਵੀ ਚੈਨਲਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦਾ ਪਸਾਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਣ ਲੱਗਾ ਅਤੇ ਇਹ ਮਿਡੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਦਾਅਰਥ ਬਣ ਗਿਆ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5. ਡੀ.ਟੀ.ਐਚ. ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਡੀ.ਟੀ.ਐਚ. ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ "ਡਾਇਰੈਕਟ ਟੂ ਹੋਮ"
(Direct-To-Home). ਇਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸੈਟੈਲਾਈਟ ਟੀਵੀ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਸੇਵਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿਗਨਲ ਸਿੱਧਾ ਸੈਟੈਲਾਈਟ ਤੋਂ ਉਪਭੋਗਤਾ ਦੇ ਟੀਵੀ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਡੀ.ਟੀ.ਐਚ. ਸੇਵਾ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਚੈਨਲਾਂ ਦੀ ਚੋਣ, ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਸਿਗਨਲ, ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਉਪਭੋਗਤਾ ਸਿੱਧਾ ਟੀਵੀ ਚੈਨਲਾਂ ਦੇ ਸਿਗਨਲ ਨੂੰ ਸੈਟ ਟੌਪ ਬਾਕਸ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਪਾਰੰਪਰਿਕ ਕੇਬਲ ਸੇਵਾ ਦੇ।
ਅਧਿਆਇ
5: ਟੀਵੀ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਣ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਸਰੂਪ (ਭਾਗ-1)
ਇਸ ਅਧਿਆਇ ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਣ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਬਾਰੇ ਵਿਆਪਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਸ ਪਾਠ ਨੂੰ ਅਧਿਐਨ ਕਰਕੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਣ ਦੇ ਮੂਲ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝ ਸਕੇਗਾ। ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਹੇਠਾਂ, ਅਸੀਂ ਵਿਭਿੰਨ ਬਿੰਦੂਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਅਧਿਆਇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਾਂਗੇ।
1. ਪਿਛੋਕੜ ਅਤੇ ਭੂਮਿਕਾ
ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲਿਖਾਈ ਇੱਕ ਖੇਤਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮਾਂ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਜਾਂ ਵੀਡੀਓ ਗੇਮਾਂ ਲਈ ਸਕ੍ਰਿਪਟਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਿਲਪਕਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਮਾਚਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਲੇਖਕ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰੇ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰੇ।
2. ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲੇਖਣ ਦੀ ਸਿਰਜ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ
ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਅੰਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰਮਾਤਾ/ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਪਟਕਥਾ, ਸੰਵਾਦ, ਅਦਾਕਾਰ, ਮੰਚ/ਜਗ੍ਹਾ, ਰੋਸ਼ਨੀ/ਵੇਸ਼ਭੂਸ਼ਾ, ਕੰਮਰਾ, ਸੀਰਸ਼ਕ ਗੀਤ/ਸੰਗੀਤ, ਸੰਪਾਦਨਾ, ਧੁਨੀ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
2.1 ਨਿਰਮਾਤਾ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ
- ਨਿਰਮਾਤਾ: ਨਿਰਮਾਤਾ ਦਾ ਕੰਮ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਦੇ ਪਟਕਥਾ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਪੁਰਵਕਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪਟਕਥਾ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਸੰਵਾਦ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ: ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦਾ ਕਾਰਜ ਨਾਟਕ ਦੇ ਸਾਰੇ ਤਤਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ, ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੀ ਵਿਉਤਕਾਰੀ, ਅਤੇ ਵਿਊਂਤ ਪੇਸ਼ਾਕਾਂ ਦੀ ਚੋਣ।
2.2 ਪਟਕਥਾ
- ਪਟਕਥਾ: ਇਹ ਪਟਕਥਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਦੇ ਮੁੱਖ ਬੁਨਿਆਦੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ: ਇਥ ਸਤਰੀ ਪਟਕਥਾ ਅਤੇ ਪਟ ਕਥਾ।
2.3 ਸੰਵਾਦ
- ਸੰਵਾਦ: ਸੰਵਾਦ ਇੱਕ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦੀ ਰੂਹ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਖਿਆਲਾਂ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੀ ਹੈ।
2.4 ਅਦਾਕਾਰ
- ਅਦਾਕਾਰ: ਅਦਾਕਾਰ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਜੀਵੰਤ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
2.5 ਮੰਚ ਅਤੇ ਜਗ੍ਹਾ
- ਮੰਚ/ਜਗ੍ਹਾ: ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਵਿੱਚ ਮੰਚ ਜਾਂ ਜਗ੍ਹਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਸਚਾਈ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
2.6 ਰੋਸ਼ਨੀ
- ਰੋਸ਼ਨੀ: ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੀ ਵਿਉਤਕਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਟਕ ਦੀ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਅਤੇ ਯਥਾਰਥਤਾ ਨੂੰ ਉਭਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
2.7 ਵੇਸ਼ਭੂਸ਼ਾ
- ਵੇਸ਼ਭੂਸ਼ਾ: ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਵੇਸ਼ਭੂਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਦਾ ਚੋਣ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਚੋਣ ਮੰਚ ਅਤੇ ਜਗ੍ਹਾ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
2.8 ਕੰਮਰਾ
- ਕੰਮਰਾ: ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਕੰਮਰਾ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕੈਮਰਾ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਨਾਟਕ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਕੈਚ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।
2.9 ਸੀਰਸ਼ਕ ਗੀਤ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ
- ਸੀਰਸ਼ਕ ਗੀਤ/ਸੰਗੀਤ: ਨਾਟਕ ਦੇ ਮੂਡ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਗੈਰਪੱਖੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਗੀਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
2.10 ਸੰਪਾਦਨਾ
- ਸੰਪਾਦਨਾ: ਸੰਪਾਦਨਾ ਦਾ ਕੰਮ ਸਾਰੇ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
2.11 ਧੁਨੀ ਪ੍ਰਭਾਵ
- ਧੁਨੀ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਧੁਨੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਜਾਂ ਪਿਠਵਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦੀਅਤ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।
2.12 ਦਰਸ਼ਕ
- ਦਰਸ਼ਕ: ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਲੁਭਾਉਣਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਸੰਖੇਪ ਵਰਣਨ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤਤਵਾਂ ਨੂੰ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਾਠ ਤੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੂੰ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਲਿਖਾਈ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕੇਗਾ।
ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1. ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਤੋਂ ਮੁਰਾਦ ਉਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਰਮ ਅਤੇ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕਲਾ ਹੈ ਜੋ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਚੈਨਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਲਟਫਾਰਮ ਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ 'ਤੇ ਕਹਾਣੀ, ਫ਼ਿਲਮ, ਜਾਂ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਪਾਤਰ ਅਕਸਰ ਮਨੋਰੰਜਨ, ਸੁਝਾਅ, ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਜਰੂਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2. ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਅਦਾਕਾਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?
ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਕਾਫੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਦਾਕਾਰ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਜੀਵੰਤ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ:
1.
ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ: ਅਦਾਕਾਰ ਆਪਣੇ ਪਾਤਰ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਖੂਬੀਆਂ, ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ, ਅਤੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਾਉਂਦੇ ਹਨ।
2.
ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਪ੍ਰਗਟੀ: ਉਹ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਪ੍ਰਗਟਾਵਟ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਾਠਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ।
3.
ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ: ਆਪਣੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਦਾਕਾਰ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਨਾਟਕੀ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
4.
ਮਨੋਰੰਜਨ: ਅਦਾਕਾਰ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਮਨੋਰੰਜਨ ਅਤੇ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਅਨੁਭਵ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
5.
ਹਕੀਕਤ ਦਾ ਅਨੁਭਵ: ਵਧੀਆ ਅਦਾਕਾਰੀ ਨਾਲ, ਅਦਾਕਾਰ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਜਿਹਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮੰਨਣ ਅਤੇ ਜੋੜਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਉਮਿੱਦ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤੁਹਾਡੇ ਸਵਾਲ ਦਾ ਉੱਤਰ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇਗੀ!
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ੩. ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਸਟੇਜ ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਦੋ ਅੰਤਰ ਦੱਸੇ।
ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਸਟੇਜ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮੁੱਖ ਅੰਤਰ ਹਨ:
1.
ਮਾਧਿਅਮ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕ:
o ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ: ਇਹ ਘਰੇਲੂ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਦਰਸ਼ਕ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਟਾਰਗੇਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀ ਚਿੱਤਰਕਲਾ, ਐਡੀਟਿੰਗ, ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
o ਸਟੇਜ ਨਾਟਕ: ਇਹ ਸੀਧੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਥੀਏਟਰ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਅਤੇ ਲਾਈਵ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਟੇਜ ਨਾਟਕਾਂ ਨੂੰ ਹਰੇਕ ਸ਼ੋਅ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।
2.
ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ:
o ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ: ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਵਾਰੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਥਾਨਾਂ ਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੈਮਰਾ ਏੰਗਲ, ਸਵਿਚਿੰਗ, ਅਤੇ ਪੋਸਟ-ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਐਡੀਟਿੰਗ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
o ਸਟੇਜ ਨਾਟਕ: ਇਹ ਵਿਰੋਧੀ ਸਥਾਨਾਂ ਤੇ ਸੀਧੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਟੇਜ ਦੀ ਸੈਟਿੰਗ, ਪ੍ਰਾਪਰਟੀਜ਼, ਅਤੇ ਲਾਈਟਿੰਗ ਪੂਰੀ ਪ੍ਰਸਤੀਤੀ 'ਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲਾਈਵ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸੀਧੇ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਲੈਟਫਾਰਮ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਐਫੈਕਟਸ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਦੋਨੋ ਰੂਪਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾਵਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ੫. ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਕੰਮਰੇ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ।
ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਕੈਮਰਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਦੇ ਸੰਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸਤੀਤੀ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦੇਣ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਲਿਂਕ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਕੈਮਰਾ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ:
1.
ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਫਰੇਮਿੰਗ:
o ਕੈਮਰਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਫਰੇਮਿੰਗ ਦੇ ਜਰੀਏ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੈਮਰਾ ਏੰਗਲ, ਸ਼ਾਟ ਸਾਈਜ਼, ਅਤੇ ਫਰੇਮਿੰਗ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਲਾਂ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
2.
ਮੂਡ ਅਤੇ ਟੋਨ:
o ਕੈਮਰਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਰੋਸ਼ਨੀ, ਰੰਗ, ਅਤੇ ਕ੍ਰੇਨ ਮੂਵਮੈਂਟ ਦੁਆਰਾ ਨਾਟਕ ਦੇ ਮੂਡ ਅਤੇ ਟੋਨ ਨੂੰ ਬਦਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਰੂਪ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਕੇ ਨਾਟਕ ਦੇ ਆਰਟਿਸਟਿਕ ਅਤੇ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਅਸਪੈਕਟ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ।
3.
ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਲਾਂ ਦੀ ਜ਼ੋਰਦਾਰੀ:
o ਕੈਮਰਾ ਅਹੰਕਾਰਕ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਕੈਪਚਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੈਮਰਾ ਜ਼ੂਮ ਇਨ ਅਤੇ ਜ਼ੂਮ ਆਊਟ, ਪੈਨਿੰਗ ਅਤੇ ਟਿਲਟਿੰਗ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਜੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਜਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
4.
ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਡਾਈਨਾਮਿਕਸ:
o ਕੈਮਰਾ ਦੀ ਮੂਵਮੈਂਟ ਅਤੇ ਸਟੇਡੀ ਸ਼ਾਟਿੰਗ ਨਾਲ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਡਾਈਨਾਮਿਕਸ ਅਤੇ ਪੈਨੇਮਿਕ ਵਿਦੀਹਾਂ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਕੈਮਰਾ ਦੀ ਅਨੁਸਾਰੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਦਰਸ਼ਕ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਖਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤਜ਼ਰਬਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
5.
ਕੰਟੈਕਸਟ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਬੁਨਾਈ:
o ਕੈਮਰਾ ਦੇ ਰਾਹੀਂ, ਨਾਟਕ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਤੇ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੈਟਿੰਗ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਅਤੇ ਸ਼ੋਅ ਦੀ ਮਾਹੌਲ ਬਨਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਕੈਮਰਾ ਨੂੰ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਤੱਤ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਨਾਟਕ ਦੀ ਭਾਵਨਾਤਮਿਕ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਕ ਲੇਖਨੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5. ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਨਾਟਕ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਹੋਵੇ?
ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ:
1.
ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ:
o ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਸਮਝਣਯੋਗ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਨਾਟਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸੰਵਾਦਾਂ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਦੇ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
2.
ਜੀਵੰਤਤਾ ਅਤੇ ਅਭਿਨਵਤਾ:
o ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਜੀਵੰਤ ਅਤੇ ਅਭਿਨਵ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਾਟਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਸਮਨ ਵਿੱਚ ਜੀਵੰਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਸ ਨਾਲ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਸਰਦਾਰ ਅਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
3.
ਮੌਜੂਦਗੀ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕਤਾ:
o ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਥਾਨਕ ਜਾਂ ਖੇਤਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਬੋਲਚਾਲ ਦੀ ਪ੍ਰੀਫਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਆਮ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਐਮੋਸ਼ਨਲ ਕਨੈਕਸ਼ਨ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਾਉਂਦੀ ਹੈ।
4.
ਲਘੁਤਾ ਅਤੇ ਸਹੂਲਤ:
o ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਲਘੁ ਅਤੇ ਸਹੂਲਤਦਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਕਿ ਦਰਸ਼ਕ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਨੂੰ ਸੁਣ ਸਕਣ ਅਤੇ ਸਮਝ ਸਕਣ।
5.
ਚਰਿਤਰਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ:
o ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ, ਲਗਜ਼ਰੀ, ਅਤੇ ਵ੍ਯਕਤਿਤਵ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।
6.
ਪ੍ਰਸੰਗ ਅਤੇ ਮਾਹੌਲ:
o ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਨਾਟਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਅਤੇ ਮਾਹੌਲ ਨਾਲ ਸੁੰਗਧਿਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ, ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਸੰਦਰਭ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਨਾਟਕ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਾਰਗਰਭਿਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਨਾਟਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਤੱਕ ਪੁਹੰਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਅਧਿਆਇ
6: ਟੀਵੀ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਨ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਤੇ ਸਰੂਪ (ਭਾਗ-2) - ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਸਮੀਖਿਆ
ਮੁਖ ਬਿੰਦੂ:
1.
ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਨ ਦੀਆਂ ਤਕਨੀਕੀ ਵਿਧੀਆਂ - ਇਸ ਯੂਨਿਟ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਨ ਦੀਆਂ ਤਕਨੀਕੀ ਵਿਧੀਆਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਜਾਨਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਗੇ।
2.
ਟੈਲੀ ਪਲੇ ਲੇਖਨ ਦੀ ਵਿਧੀ - ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਟੈਲੀ ਪਲੇ ਲੇਖਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ਬਾਰੇ ਗਹਿਰਾਈ ਨਾਲ ਗਿਆਨ ਹਾਸਲ ਕਰਨਗੇ।
3.
ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ - ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਟੈਲੀ ਪਲੇ ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣੂ ਹੋਣਗੇ।
ਭੂਮਿਕਾ:
ਇਸ ਅਧਿਆਇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਟੀਵੀ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲਿਖਣ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ, ਅਸੀਂ ਟੈਲੀ ਪਲੇ ਲਿਖਣ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸਿਧਾਂਤਕ ਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਜੁਗਤਾਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਾਂਗੇ। ਇਹ ਵਿਧੀਆਂ ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਟੀਵੀ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਨਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਟੈਲੀ ਪਲੇ ਲੇਖਣ ਦੀ ਤਕਨੀਕੀ ਵਿਧੀ:
1.
ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਹੁਨਰ ਦੀ ਲੋੜ: ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲਿਖਣਾ ਇੱਕ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਵਾਲਾ ਕੰਮ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਅਭਿਆਸ, ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
2.
ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਣ ਦੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਗੱਲਾਂ: ਇਸ ਵਿਧਾ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਿੱਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਲੇਖਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ, ਤਾਂ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਟੀਵੀ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਣ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
3.
ਮੰਨੂੰ ਭੰਡਾਰੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ: ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਮੰਨੂੰ ਭੰਡਾਰੀ ਨੇ ਬਾਸੂ ਚੈਟਰਜੀ ਲਈ ਕਈ ਟੀਵੀ ਸੀਰੀਅਲਾਂ ਦੀਆਂ ਸਕ੍ਰਿਪਟਾਂ ਲਿਖੀਆਂ। ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਵਿਧਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੀ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਉਸਦੀ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ।
ਲੇਖਣ ਦੀ ਵਿਧੀ:
1.
ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਵਿਧੀ: ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲਿਖਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਹਰੇਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਪੰਨੇ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਲਗਾਤਾਰ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਧੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਸੀਰੀਅਲਾਂ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
2.
ਸਥਾਪਤ ਵਿਧੀ: ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਪੰਨੇ ਨੂੰ ਲੰਬਾਈ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ - ਵਿਜ਼ੂਅਲ (ਦ੍ਰਿਸ਼) ਅਤੇ ਆਡੀਓ (ਆਵਾਜ਼) ਦੇ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਅਨੁਸਾਰ।
ਪਟਕਥਾ ਲਿਖਣ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਿਧਾਂਤ:
1.
ਰਵਾਨਗੀ ਬਿੰਦੂ: ਪਟਕਥਾ ਲਿਖਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ ਕਹਾਈ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਬਿੰਦੂਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣਾ ਹੈ - ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ, ਸੰਘਰਸ, ਅਤੇ ਹੱਲ। ਇਹ ਤਿੰਨ ਨੁਕਤੇ ਇੱਕ ਕਹਾਈ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਾਧਨ ਹਨ।
2.
ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਹੱਲ: ਪਟਕਥਾ ਵਿੱਚ ਨਾਇਕ ਅਤੇ ਖਲਨਾਇਕ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਘਰਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਹੱਲ ਕਹਾਈ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਬਿੰਦੂ ਇੱਕ ਸਫਲ ਪਟਕਥਾ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਗ ਹਨ।
ਨਮੂਨਾ - ਫਿਲਮ 'ਦਿਲਵਾਲੇ ਦੁਲਹਨੀਆ ਲੇ ਜਾਏਂਗੇ':
1.
ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ: ਸਿਮਰਨ, ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਮੁਲ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਕੂੜਾ ਅਤੇ ਰਾਜ, ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਨੌਜਵਾਨ, ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
2.
ਟਕਰਾਅ: ਸਿਮਰਨ ਦੇ ਪਿਤਾ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪੁਰਾਣੇ ਦੋਸਤ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨਾਲ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
3.
ਹੱਲ: ਰਾਜ, ਸਿਮਰਨ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਜਿੱਤ ਕੇ, ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਸਿਮਰਨ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਨਿਸਚਿਤ ਨੁਕਤੇ:
1.
ਸਕ੍ਰੀਨ ਲੇਖਨ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ: 3 ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਅਪਨਾਉਣਾ: ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ, ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਹੱਲ - ਇਹਨਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਕੇ ਪਟਕਥਾ ਦੀ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
2.
ਪਟਕਥਾ ਲਿਖਣ ਦੇ ਤਕਨੀਕੀ ਤਰੀਕੇ: ਲਿਖਣ ਦੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸ਼ਿਤ ਢੰਗ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਅਪਨਾਉਣਾ, ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਪਟਕਥਾ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ:
ਇਸ ਅਧਿਆਇ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਣ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਜੁਗਤਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਣ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਪ੍ਰਸਨ 1. ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਤੋਂ ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਹੱਲ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਹੱਲ (Conflict and Resolution) ਵਾਕਿਆਂ, ਕਹਾਣੀਆਂ ਜਾਂ ਕਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇਕ ਅਹਿਮ ਕਾਂਸੈਪਟ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਕਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਵਾਦ ਜਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਦਾ ਹੱਲ ਨਿਕਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚਲੋ ਇਸ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਕੇ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ:
1. ਟਕਰਾਅ (Conflict):
- ਮੁਕਾਬਲਾ ਜਾਂ ਸੰਘਰਸ਼: ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਥਾ, ਕਵਿਤਾ ਜਾਂ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ, ਟਕਰਾਅ ਉਹ ਮੁਕਾਬਲਾ ਜਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੈ ਜੋ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ/ਪਾਤਰਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਬਾਹਰੀ ਜਾਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤਾਕਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
- ਕਿਸਮਾਂ: ਟਕਰਾਅ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਰੀਕੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ:
- ਆਧਾਰਭੂਤ ਟਕਰਾਅ: ਮਨੁੱਖ ਵਿਰੁੱਧ ਮਨੁੱਖ, ਮਨੁੱਖ ਵਿਰੁੱਧ ਕੁਦਰਤ, ਮਨੁੱਖ ਵਿਰੁੱਧ ਸਮਾਜ, ਆਦਿ।
- ਅੰਦਰੂਨੀ ਟਕਰਾਅ: ਇਹ ਪਾਤਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਚਲਣ ਵਾਲਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
2. ਹੱਲ
(Resolution):
- ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੱਲ: ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਟਕਰਾਅ ਦਾ ਹੱਲ ਨਿਕਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਜਾਂ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਮੁਖੀ ਸੂਚਨਾ: ਹੱਲ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਉਹ ਅੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਾਰੇ ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਸਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ:
- ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ
(Introduction): ਇਸੇ ਕਥਾ ਜਾਂ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਭਾਗ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਥੀਮ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਤੋਂ ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਹੱਲ: ਇਹ ਕਾਂਸੈਪਟ ਸਿਰਫ਼ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕਈ ਵਾਰ ਸਿਆਸੀ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ, ਵਿਵਾਦਾਂ ਜਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸਨ 2 ਰਵਾਨਗੀ ਬਿੰਦੂ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਰਵਾਨਗੀ ਬਿੰਦੂ (Departure Point) ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ, ਯਾਤਰਾ, ਜਾਂ ਕਥਾ ਵਿੱਚ ਉਹ ਬਿੰਦੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕ੍ਰਿਆ ਜਾਂ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਮੋੜ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਅਧਿਆਇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਮੂਲ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਾਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਰਵਾਨਗੀ ਬਿੰਦੂ ਦੇ ਭਾਵ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣਾ:
1.
ਕਥਾ ਵਿੱਚ:
o ਰਵਾਨਗੀ ਬਿੰਦੂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਹਾਣੀ ਜਾਂ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਥਿਤੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ (ਜਾਂ ਪਾਤਰਾਂ) ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਜਾਂ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮੋੜ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਥਾ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
o ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਪਾਤਰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਯਾਤਰਾ ਤੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਨੂੰ ਰਵਾਨਗੀ ਬਿੰਦੂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
2.
ਵਿਦਿਆਰਥਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਿਕੋਣ ਤੋਂ:
o ਰਵਾਨਗੀ ਬਿੰਦੂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਵਿਚਾਰ, ਅਧਿਐਨ ਜਾਂ ਚਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਮੂਲ ਬਿੰਦੂ ਵਜੋਂ ਵੀ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਰਵਾਨਗੀ ਬਿੰਦੂ ਦੇ ਨਮੂਨੇ:
- ਵਿੱਚਾਰ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ: ਇੱਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰ ਧਾਰਨਾ ਦਾ ਰਵਾਨਗੀ ਬਿੰਦੂ ਉਹ ਬਿੰਦੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਸਮੂਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉਸ ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਜਾਂ ਕੰਮ: ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੂੰ ਵੀ ਰਵਾਨਗੀ ਬਿੰਦੂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਰਵਾਨਗੀ ਬਿੰਦੂ ਉਹ ਮੋੜ ਜਾਂ ਅਧਿਆਇ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਤੋਂ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਜਾਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ੩ ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਲਿਖਾ ਹੈ?
ਟੈਲੀਪਲੇਅ (Teleplay) ਇੱਕ ਐਸੀ ਲਿਖਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਉੱਤੇ ਦਰਸ਼ਾਇਆ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ, ਨਾਟਕਾਂ ਜਾਂ ਸੈਰੀਅਲਾਂ ਦੀ ਕਥਾ ਜਾਂ ਸੰਵਾਦ ਲਿਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲਿਖਣ ਵਰਗਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੱਖ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਲਿਖਣ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਾਖ:
1.
ਸਰੋਤ:
o ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਲੇਖ ਤੇ ਸਰੋਤ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ "ਇਕ ਸੈਰੀਅਲ ਦਾ ਹਿੱਸਾ") ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
o ਲੇਖਕਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਅਤੇ ਐਪੀਸੋਡ ਨੰਬਰ ਆਦਿ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ 'ਚ ਲਿਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
2.
ਕਥਾ ਸਹਾਇਕ ਲੇਖ:
o ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਵਿੱਚ ਕਥਾ ਦੀ ਲਿਖਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੇ ਸੂਚਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਸਥਾਨਾਂ (locations), ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ (emotions), ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਖਰੇ-ਵਖਰੇ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
3.
ਸੰਵਾਦ
(Dialogues):
o ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਸਾਫ-ਸੁਥਰੇ ਤੇ ਕਥਨਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸੰਵਾਦ ਦਾ ਫੌਰਮੈਟ ਐਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੌਖੇ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਿਆ ਅਤੇ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।
o ਹਰ ਪਾਤਰ ਦਾ ਨਾਮ ਕੈਪੀਟਲ ਲੈਟਰ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸਦੇ ਬਾਅਦ ਉਸਦੇ ਸੰਵਾਦ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
4.
ਸਮਾਂ ਤੇ ਸਥਾਨ:
o ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ (ਕਿੱਥੇ ਕ੍ਰਿਆ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ) ਅਤੇ ਸਮਾਂ (ਦਿਨ, ਰਾਤ) ਦਾ ਵੀ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਸੀਨ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
o ਸੈਟਿੰਗ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੈਪੀਟਲ ਲੈਟਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ: INT. ਰੂਮ - ਦਿਨ (ਅੰਦਰੂਨੀ ਸਥਾਨ, ਕਮਰਾ, ਦਿਨ ਦਾ ਸਮਾਂ)
5.
ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ (Camera
Angles) ਤੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼:
o ਕਦੋਂ ਕਦੋਂ ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਵਿੱਚ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੈਮਰੇ ਦਾ ਕੰਧੀਅ, ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਗਤੀ ਆਦਿ।
o ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਕਲੋਜ਼-ਅਪ ਜਾਂ ਪੈਨ ਕੈਮਰਾ ਆਦਿ।
6.
ਸੀਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ:
o ਹਰ ਸੀਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਬਿੰਦੇ ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਨੰਬਰ ਦੇ ਕੇ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸੀਨ 1, ਸੀਨ 2 ਆਦਿ।
ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਦਾ ਫਾਰਮੈਟ (ਨਮੂਨਾ):
less
Copy code
ਸਿਰਲੇਖ: *** [ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਦਾ ਨਾਮ] ***
ਲੇਖਕ: [ਲੇਖਕ ਦਾ ਨਾਮ]
ਸੀਨ 1
INT. ਹਾਲ ਰੂਮ - ਦਿਨ
[ਕਮਰਾ ਇੱਕ ਕਾਫੀ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਹੈ। ਇੱਕ ਬੜਾ ਸੋਫਾ ਦੇ ਬੁਲ੍ਹਾਂ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਪਈ ਹੈ।]
ਰਮਨ
(ਜਲਦੀ-ਜਲਦੀ ਹੰਫਦੇ ਹੋਏ)
ਅੱਜ ਦੇ ਮੀਟਿੰਗ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਸੋਚਿਆ ਹੈ?
ਸੋਨਿਆ
(ਇਕ ਮਿਸਟੀਰੀਅਸ ਹਸਕਰ ਚਿਹਰੇ ਨਾਲ)
ਸੋਚ ਰਹੀ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਰਾਜ਼ੀ ਹੀ ਰਹੇ, ਅੱਜ ਤੱਕ।
ਸੀਨ 2
EXT. ਬਾਗ - ਰਾਤ
[ਬਾਹਰ ਇੱਕ ਖੂਬਸੂਰਤ ਬਾਗ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਚੰਨਣੀ ਰਾਤ ਹੈ।]
ਸਾਰ:
ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਲਿਖਣ ਦਾ ਮੂਲ ਉਦੇਸ਼ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਹਾਣੀ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਤੱਕ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੀ ਸਕ੍ਰੀਨ ਰਾਹੀਂ ਪਹੁੰਚੇ। ਇਸ ਲਈ, ਇਸਦਾ ਫਾਰਮੈਟ ਅਤੇ ਸਟਾਈਲ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਬਣਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ੫ ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਰਾਈਟਿੰਗ ਦੀ ਤਕਨੀਕੀ ਵਿਧੀ ਥੀ ਹੈ?
ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਰਾਈਟਿੰਗ ਇੱਕ ਤਕਨੀਕੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜੋ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਲਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕਾਂ, ਅਭਿਨੇਤਾਵਾਂ, ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਕਾਂ ਲਈ ਕਥਾ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਸੁਗਮ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਹੇਠਾਂ ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਰਾਈਟਿੰਗ ਦੀ ਤਕਨੀਕੀ ਵਿਧੀ ਦੇ ਕੁਝ ਅਹਿਮ ਪੱਖ ਹਨ:
1. ਕੰਸੈਪਟ ਅਤੇ ਥੀਮ ਦਾ ਨਿਰਧਾਰਨ:
- ਕੰਸੈਪਟ: ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਸਪਸ਼ਟ ਅਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਕੰਸੈਪਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲਈ ਉਚਿਤ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਵਿਚਾਰ ਜਾਂ ਥੀਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਪੂਰੇ ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
- ਥੀਮ: ਥੀਮ ਮੁੱਖ ਸੁਨੇਹਾ ਜਾਂ ਮੂਲ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕਹਾਣੀ ਰਾਹੀਂ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
2. ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ:
- ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ: ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਵਿੱਚ ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਗਹਿਰਾਈ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਪਾਤਰ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ, ਮਕਸਦ, ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਬਾਰੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ: ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ, ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚਿੱਤਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
3. ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਰਚਨਾ (Plot Structure):
- ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਧਾਂਚਾ: ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਧਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਧਾਂਚਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਪੜਾਵਾਂ (ਤੀਹਰੜ, ਮੱਧ, ਤੇ ਆਖਰੀ) ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਟਾਇਮਲਾਈਨ: ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਟਾਇਮਲਾਈਨ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
4. ਸੰਵਾਦ (Dialogue
Writing):
- ਸੰਵਾਦ ਦਾ ਰਚਨਾਤਮਕ ਪੱਖ: ਸੰਵਾਦ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਭਾਵਨਾ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ, ਅਤੇ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਲਿਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਦੇ ਸਮੇਂ ਪਾਤਰ ਦੀ ਬੋਲੀ, ਉਮਰ, ਅਤੇ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਖਾਸ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਸੰਵਾਦ ਦਾ ਫਾਰਮੈਟ: ਸੰਵਾਦ ਦੇ ਨਾਲ ਪਾਤਰ ਦਾ ਨਾਮ ਵੱਡੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਵਾਦ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ: ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਸੁਝਾਅ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
5. ਸੀਨ ਬ੍ਰੇਕਡਾਊਨ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼:
- ਸੀਨ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ: ਹਰ ਸੀਨ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿੱਥੇ ਸੀਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ (ਜਿਵੇਂ "INT. ਘਰ ਦਾ ਕਮਰਾ - ਦਿਨ")।
- ਕੈਮਰਾ ਐਂਗਲਸ: ਕੈਮਰੇ ਦੀ ਪੋਜ਼ੀਸ਼ਨ, ਮੂਵਮੈਂਟ, ਅਤੇ ਕਤ੍ਰਿਉਕਤੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, "ਕਲੋਜ਼-ਅਪ" ਜਾਂ "ਲਾਂਗ ਸ਼ਾਟ"।
6. ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦੇ ਨੋਟ (Director's Notes):
- ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼: ਕੁਝ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਨੋਟ ਵੀ ਲਿਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਹਿਲ-ਜਲ, ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਡਿਲਿਵਰੀ, ਅਤੇ ਸੈਟਿੰਗ ਸੰਬੰਧੀ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼।
7. ਮੁੜ-ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਸੋਧ:
- ਪਹਿਲੀ ਡਰਾਫਟ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ: ਇੱਕ ਵਾਰ ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਡਰਾਫਟ ਲਿਖ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸਦੀ ਮੁੜ-ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੰਵਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਲੌਜਿਕਲ ਧਾਰਾਵਾਹਿਕਤਾ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਫੀਡਬੈਕ: ਨਿਰਦੇਸ਼ਕਾਂ, ਉਤਪਾਦਕਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਤੋਂ ਫੀਡਬੈਕ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਸੋਧਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
8. ਫਾਈਨਲ ਡਰਾਫਟ:
- ਫਾਈਨਲ ਵਰਜ਼ਨ: ਫਾਈਨਲ ਡਰਾਫਟ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਪਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਦਾ ਅਖੀਰਲਾ ਸੰਸਕਰਣ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਕਰਣ ਰਿਹਰਸਲਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ, ਟੈਲੀਪਲੇਅ ਰਾਈਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਗਹਿਰਾਈ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਲਈ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਾਉਣ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸਨ 5. ਸਕਰੀਨ ਰਾਈਟਿੰਗ ਲਈ 08੬ ਜਾਂ 986 ਫਾਰਮੂਲਾ ਬਾਰੇ ਦਸੋ।
ਸਕਰੀਨ ਰਾਈਟਿੰਗ ਵਿੱਚ 08੬ ਜਾਂ 986 ਫਾਰਮੂਲਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਾਰਾ ਹੈ ਜੋ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਧਾਂਚੇ (Structure) ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਫਾਰਮੂਲਾ, ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਪੜਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਟੀਨ-ਐਕਟ ਸਟ੍ਰਕਚਰ (Three-Act
Structure) ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹੇਠਾਂ ਇਸ ਫਾਰਮੂਲੇ ਦੇ ਤਿੰਨ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ:
1. 0 ਤੋਂ 8% (ਸਥਾਪਨਾ - Setup):
- ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼: ਇਹ ਅਰੰਭਿਕ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ, ਪਾਤਰਾਂ, ਅਤੇ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਕਿਰਦਾਰ ਦੀ ਦਿਨਚਰੀ, ਮਕਸਦ, ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਕਤ੍ਰਿਉਕਤੀ ਦਾ ਨਿਰਧਾਰਨ: 8% ਤੱਕ ਆ ਕੇ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੁੱਦਾ ਜਾਂ ਮੁੱਦਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਟਨਾ ਜਾਂ ਇਵੈਂਟ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਮੁੱਖ ਕਿਰਦਾਰ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵਧਦਾ ਹੈ।
2. 8% ਤੋਂ 60% (ਟਕਰਾਅ - Confrontation):
- ਪ੍ਰੋਟਾਗਨਿਸਟ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼: ਇਹ ਪੜਾਅ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਵਿਚਲੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਮੁੱਖ ਕਿਰਦਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਰਦਾਰ ਇਸਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਕਲਾਈਮੈਕਸ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਧਾਂਚਾ: ਕਹਾਣੀ ਦੇ 60% ਤੱਕ ਆ ਕੇ, ਮੁੱਖ ਕਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੁੱਖ ਟਾਕਰੇ ਜਾਂ ਕਲਾਈਮੈਕਸ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।
3. 60% ਤੋਂ 100% (ਹੱਲ - Resolution):
- ਕਲਾਈਮੈਕਸ ਅਤੇ ਹੱਲ: ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਆਖਰੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ, ਟਾਕਰਾ ਹੋਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮੁੱਖ ਕਿਰਦਾਰ ਆਪਣੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਲਾਤਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਫੈਸਲੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਅੰਤਮ ਸਥਿਤੀ: ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਆਖਰੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕਿਰਦਾਰ ਦੀ ਅਖੀਰਲੀ ਸਥਿਤੀ ਦਰਸਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਫਾਰਮੂਲੇ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ:
- ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼: ਇਹ ਫਾਰਮੂਲਾ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦਿਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਕਥਾ ਦਾ ਧਾਰਾਵਾਹਿਕਤਾ: ਇਹ ਧਾਰਾ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਧਾਰਾਵਾਹਿਕ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਿਕੋਣੀ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਿ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਰੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ, 08੬ ਜਾਂ 986 ਫਾਰਮੂਲਾ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤਿੰਨ ਪੜਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰਿਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਬਿਹਤਰ ਸਕਰੀਨਪਲੇਅ ਲਿਖਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਅਧਿਆਇ-7:
ਟੀਵੀ ਲਈ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਏ: ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ, ਟੀਵੀ ਸੀਰੀਅਲ ਤੋ
ਇਸ ਅਧਿਆਇ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹਾਸਲ ਕਰਨਗੇ:
1.
ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੀ ਸਮਝ:
ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲਈ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ, ਟੀਵੀ ਸੀਰੀਅਲ, ਅਤੇ ਡਾਕੂਮੈਂਟਰੀ ਬਾਰੇ ਸਮਝ ਪਾਉਣਗੇ। ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਰ ਇੱਕ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਗ ਅਤੇ ਸਰੂਪ ਨੂੰ ਸਮਝਣਗੇ।
2.
ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ:
ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਦੀਆਂ ਖਾਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਦਵੰਦ ਨੂੰ ਅਭਿਵਿਅਕਤ ਕਰਨ ਦੇ ਢੰਗ ਨੂੰ ਸਮਝਣਗੇ।
3.
ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਦੀ ਸਥਿਤੀ:
ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ, ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁਗ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਸਮਝਣਗੇ।
ਭੂਮਿਕਾ:
ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਵਿਚ ਲੇਖਏ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡਾਕੂਮੈਂਟਰੀ, ਡਾਕੂਡਰਾਮਾ, ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ, ਲਘੂ ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਆਦਿ। ਇਸ ਅਧਿਆਇ ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਕਰਾਂਗੇ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਦੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹਰ ਕੋਈ ਟੀਵੀ ਦੇ ਨਾਟਕ ਜਾਂ ਸੀਰੀਅਲ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਨਾਟਕ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਵਿਧਾ ਵਜੋਂ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ ਜੋ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ:
'ਪਟਕਥਾ' ਸਬਦ ਦੇ ਅਰਥ 'ਪਟ' ਅਤੇ 'ਕਥਾ' ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਤੋਂ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਕਥਾ ਦਾ ਅਰਥ 'ਕਹਾਣੀ' ਅਤੇ 'ਪਟ' ਦਾ ਅਰਥ 'ਪਰਦਾ' ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਟੀਵੀ ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਗਈ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਆਧਾਰ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਅਦਾਕਾਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਟੀਮ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਇਸ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਨਾਵਲ, ਕਹਾਣੀ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਾਤਰਾਂ ਜਾਂ ਸੱਚੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਪਟਕਥਾ ਦੇ ਸਰੋਤ:
1.
ਪਹਿਲਾਂ ਕਹਾਣੀ ਚੁਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
2.
ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਕਿਸੇ ਸੱਚੀ ਘਟਨਾ, ਇਤਿਹਾਸ ਜਾਂ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਿਧਾ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
3.
ਪਟਕਥਾ ਲਿਖਣ ਦੀ ਮੁੱਖ ਇਕਾਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੈ।
ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ:
ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਯਥਾਰਥ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਮਾਧਿਅਮ ਹੈ। ਇਹ ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਖਾਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਭਿਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਅਭਿਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਅਤੇ ਟਕਰਾਅ ਦੀ ਵਿਅਖਿਆਹ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਅਭਿਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀਆਂ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਅਗੇ ਵਧਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਜਾਂ ਤਿੰਨ ਪਾਤਰ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕਠੇ ਬੈਠ ਕੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੇ ਸੀਨ ਸੰਪਾਦਨ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਫਿਲਮਾਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਮਿਲਦੀ ਜੁਲਦੀ ਹੈ। ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾਅ, ਹੱਲ ਆਦਿ ਦੇ ਤੱਤ ਵੀ ਪਟਕਥਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਪਟਕਥਾ ਦੇ ਅੰਤਰ:
ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਪਟਕਥਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅੰਤਰ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਲੰਬਾਈ, ਸੀਮਤ ਥਾਂ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ। ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਇਕੇਂ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਫਿਲਮ ਜਾਂ ਟੀਵੀ ਵਿੱਚ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹ ਇੱਕੋ ਵਾਰ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਦ੍ਰਿਸ਼:
ਪਟਕਥਾ ਲਿਖਣ ਦੀ ਮੁੱਖ ਇਕਾਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੈ। ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੇ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਵਿਭਾਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦ੍ਰਿਸ਼ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬਦਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਥਾਨ, ਸਮਾਂ ਜਾਂ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲਿਖਣ ਦਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਿਆਰ:
ਅੱਜ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਤਕਨੀਕੀ ਸਮਾਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਚੁਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲਿਖਣ ਵੇਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਨੰਬਰ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1 ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪਟਕਥਾ ਨਾਟਕ ਲੇਖਣ ਦੀ ਮੂਲ ਇਕਾਈ ਹੈ ਕਿਵੇਂ?
ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪਟਕਥਾ (Screenplay) ਨੂੰ ਨਾਟਕ ਲੇਖਣ ਦੀ ਮੂਲ ਇਕਾਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਿਲਮ ਜਾਂ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪਟਕਥਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖਾਸ ਸਥਾਨ, ਸਮਾਂ, ਅਤੇ ਘਟਨਾ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ, ਸੰਵਾਦ, ਅਤੇ ਕਥਾ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨੂੰ ਸੁਚੱਜੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪਟਕਥਾ ਇੱਕ ਢਾਂਚਾ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਕਲਾਕਾਰ, ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਟੀਮ ਫਿਲਮ ਜਾਂ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਿੱਖ, ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ, ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਮਾਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪਟਕਥਾ ਪੂਰੇ ਨਾਟਕ ਜਾਂ ਫਿਲਮ ਦੇ ਆਧਾਰ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2 ਪਟਕਥਾ ਦੇ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਕੀ ਹੈ?
ਪਟਕਥਾ ਦੇ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹਨ "ਪਟ (ਅਰਥਾਤ ਕਹਾਣੀ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਘਟਨਾ) ਦੀ ਕਥਾ"। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਦੋ ਭਾਗਾਂ "ਪਟ" ਅਤੇ "ਕਥਾ" ਤੋਂ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਿਆ ਹੈ। "ਪਟ" ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਪਰਦੇ 'ਤੇ ਦਰਸਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨਾਟਕ ਜਾਂ ਫਿਲਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ। "ਕਥਾ" ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਹਾਣੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਪਟਕਥਾ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਕਹਾਣੀ ਜੋ ਪਰਦੇ ਜਾਂ ਰੰਗਮੰਚ 'ਤੇ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਅਧਿਆਇ
8: ਵਿਹਾਰਕ ਆਲੋਚਨਾ: ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਦੀ ਵਿਹਾਰਕ ਆਲੋਚਨਾ
ਭੂਮਿਕਾ: ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਅਰਥ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਜਾਂ ਰਚਨਾ ਉੱਤੇ ਸਰਵਪੱਖੀ ਝਾਤ ਮਾਰਨਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਜਾਂ ਮੁਲਾਂਕਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਵਿਹਾਰਕ ਆਲੋਚਨਾ ਵਿੱਚ ਆਲੋਚਕ ਕਿਸੇ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾ ਜਾਂ ਕਲਾਤਮਕ ਵਸਤੂ ਦੀ ਪਰਖ ਤੇ ਪੜਚੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਲੋਚਕ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪਾਠਕ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਜਾਂ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਪੂਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਧਿਆਇ ਵਿੱਚ ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਦੀ ਵਿਹਾਰਕ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਆਲੋਚਕ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
1. ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਸੰਕਲਪ:
- ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਅਸਲ ਅਰਥ ਕਿਸੇ ਰਚਨਾ ਜਾਂ ਕਲਾ ਦਾ ਨਿਰਣੇ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਪੜਚੋਲ ਹੈ।
- ਆਮ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਆਲੋਚਨਾ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਮਤਲਬ ਨਿੰਦਾ ਜਾਂ ਦੋਸ਼ ਲੱਭਣਾ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਰਚਨਾ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨਾ ਹੈ।
- ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ 'ਲੋਚ' ਧਾਤੂ ਤੋਂ ਆਲੋਚਨਾ ਸ਼ਬਦ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ 'ਦੇਖਣਾ' ਹੈ।
2. ਵਿਹਾਰਕ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਅਰਥ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਅੰਗ:
- ਵਿਹਾਰਕ ਆਲੋਚਨਾ ਦੀ ਮੱਖੀਅ ਸੰਕਲਪਨਾ ਵਿਚਲੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗ ਹਨ: ਪੜਚੋਲ, ਸਮੀਖਿਆ ਅਤੇ ਮੁਲਾਂਕਣ।
- ਪੜਚੋਲ ਵਿੱਚ ਰਚਨਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸਮੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਰਚਨਾ ਦੇ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦਾ ਨਿਰਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਵਿੱਚ ਉਸ ਰਚਨਾ ਦੀ ਸਮਾਂਜਿਕ ਅਤੇ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਪ੍ਰਸੰਗਤਾ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
3. ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਦੀ ਵਿਹਾਰਕ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਮਾਪਦੰਡ:
- ਕਿਸੇ ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਦੀ ਵਿਹਾਰਕ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਕਹਾਣੀ, ਪਾਤਰ ਚਿੱਤਰਣ, ਸਾਊਂਡ, ਸੀਨੀਗ੍ਰਾਫੀ, ਅਤੇ ਰਚਨਾ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਹਿਮੀਅਤ ਜਿਵੇਂ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਆਲੋਚਕ ਨੂੰ ਨਾਟਕ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸਮਾਂਜਿਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਰਚਨਾ ਦੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ ਦੀ ਵੀ ਜਾਚ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
4. ਪੰਜਾਬੀ ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ:
- ਪੰਜਾਬੀ ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦਿਆਂ, ਉਸ ਰਚਨਾ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ, ਸਾਹਿਤਕ, ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨਤਮਿਕ ਮੁਲਾਂਕਣ ਦੀ ਜਾਚ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
- ਆਲੋਚਕ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਾਟਕ ਸਥਾਨਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੀ ਇਹ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸਿੱਟਾ:
- ਵਿਹਾਰਕ ਆਲੋਚਨਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿਸੇ ਰਚਨਾ ਦੀ ਗਹਿਰੀ ਸਮਝ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣੀ ਪੜਚੋਲ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਵਿਹਾਰਕ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਆਲੋਚਕ ਸਿਰਫ਼ ਨੁਕਸ ਕੱਢਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਰਚਨਾ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਉਸ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕਲਾ ਮੂਲਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਮਾਪਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1 ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਦੋਏ ਕੀ ਰੈ?
ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਦੋਸ਼: ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ
1. ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਭੂਮਿਕਾ ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਦੋਸ਼ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਜਾਂ ਸਮੂਹਕ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਜਾਂ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਸ਼ ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਪਾਤਰਾਂ, ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਸਮਾਜਿਕ ਨੈਤਿਕਤਾ, ਰੀਤੀਆਂ, ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
2. ਸਮਾਜਿਕ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਤੱਤ
- ਨਸਲੀ ਅਤੇ ਜਾਤੀ ਭੇਦ: ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਨਸਲੀ ਅਤੇ ਜਾਤੀ ਭੇਦ ਦਿਖਾਈ ਦੇਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕੁਝ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਦਿਲਚਸਪੀ ਅਤੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ਤਾ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨਸਲੀ ਅਤੇ ਜਾਤੀ ਅਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਲਿੰਗ ਭੇਦ: ਕਈ ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਰੋਲ ਅਤੇ ਬਹਿਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਮਾਨਤਾ ਵੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਘਰੇਲੂ ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਲੋੜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰੀ ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਆਰਥਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾ: ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਦੇ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਮੀਰ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਖ-ਸਮ੍ਰਿਧੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਿਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਗਰੀਬ ਪਾਤਰ ਅਦੂਸਰੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
- ਸੰਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਪ੍ਰੀਤੀਆਂ: ਕਈ ਵਾਰ ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਸੱਭਿਆਚਾਰਿਕ ਪ੍ਰੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਰੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਤੌਹੀਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
3. ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ
- ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਸਮਾਜਿਕ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਦਰਸ਼ਕਾਂ 'ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਨਸਲੀ, ਜਾਤੀ ਅਤੇ ਲਿੰਗ ਸਬੰਧੀ ਭੇਦਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਸਮਾਜਿਕ ਬਦਲਾਅ: ਸਮਾਜਿਕ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਬਚਾਓ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ, ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਬਦਲਾਅ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਗਠਨਾਂ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਚੇਤਨਾ ਅਤੇ ਸੰਵਿਦਾਨਸ਼ੀਲਤਾ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
4. ਨਿਸ਼ਕਰਸ਼
ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਦੋਸ਼ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸਾਵਧਾਨੀ ਅਤੇ ਬਦਲਾਅ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਟਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਹੀ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਪੱਖਾਂ ਤੋਂ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਵੇ, ਅਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਸਮਾਜਿਕ ਦੋਸ਼ ਉਪਕਾਰਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਹੀ ਹੋਵੇ।
ਪੌਂਟ-ਵਾਈਜ਼ ਸਮਾਰੋਹ:
1.
ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਸੰਕਲਪ: ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਦੋਸ਼ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਸਬ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।
2.
ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੇ ਤੱਤ: ਨਸਲੀ, ਜਾਤੀ, ਲਿੰਗ, ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੇਖਣਾ।
3.
ਪ੍ਰਭਾਵ: ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ।
4.
ਬਦਲਾਅ: ਸਮਾਜਿਕ ਸਾਵਧਾਨੀ ਅਤੇ ਬਦਲਾਅ ਦੀ ਲੋੜ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰ ਦੀ ਤਿਆਰੀ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2 ਟੈਲਿਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕ ਜਨ ਸੰਚਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਊਦਾ ਹੈ?
ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਜਨ ਸੰਚਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ
1. ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਅਹਮਿਯਤ
ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ (Television Drama) ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਜਨ ਸੰਚਾਰ ਮਾਦਾ ਹੈ ਜੋ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਰਾਹੀਂ ਦਿੱਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਜਨ ਸੰਚਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ।
2. ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ
- ਸੂਚਨਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ: ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਸਮਾਜਕ ਮਸਲੇ, ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਮੁੱਦੇ, ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਚਿੰਤਾ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਖਬਰਾਂ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਜਾਣੂ ਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ।
- ਮਨੋਰੰਜਨ: ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਮਨੋਰੰਜਨ ਹੈ। ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੁਚਿਕਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।
3. ਸਮਾਜਿਕ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਮੁਲਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਚਾਰ
- ਸਮਾਜਿਕ ਆਦਰਸ਼ਾਂ: ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਕ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਮੁਲਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਧਰਮ, ਨੈਤਿਕਤਾ, ਅਤੇ ਸੰਸਕਾਰ।
- ਸੰਸਕ੍ਰਿਤਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ: ਇਹ ਸਮਾਜਕ ਤੇਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਭਿੰਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਰੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
4. ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਪ੍ਰੇਜ਼ੇਂਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
- ਸਮਾਜਿਕ ਚਿੰਤਾ: ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਆਮ ਸਮਾਜਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਵਾਸਥ ਪ੍ਰਬੰਧਨ, ਲਿੰਗ ਭੇਦ, ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਉਹ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਚਿੰਤਾ ਅਤੇ ਚਰਚਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
- ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਇਹ ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਦਰਸ਼ਕਾਂ 'ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਪਾਤਰ ਪਸੰਦ ਜਾਂ ਨਾ ਪਸੰਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
5. ਸਮਾਜਿਕ ਬਦਲਾਅ ਅਤੇ ਜਨ ਸਮਰਥਨ
- ਸਮਾਜਿਕ ਬਦਲਾਅ: ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰੀ ਸਮਾਜਿਕ ਬਦਲਾਅ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜਕ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਿਆਉਣ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ।
- ਜਨ ਸਮਰਥਨ: ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਸਾਂਝੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਲਈ ਜਨ ਸਮਰਥਨ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਸਮਾਜਕ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਮਸਲੇ 'ਤੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ।
6. ਸੰਪ੍ਰੇਸ਼ਣ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ
- ਸੰਪ੍ਰੇਸ਼ਣ ਤਕਨੀਕ: ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਪ੍ਰੇਸ਼ਣ ਤਕਨੀਕਾਂ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡਰਾਮਾ, ਕਹਾਣੀ ਸਹਿਤ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਸਟੋਰੀਟੇਲਿੰਗ, ਜੋ ਕਿ ਵੱਡੇ ਦਰਸ਼ਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
- ਵਿਸ਼ਵਸਨੀਯਤਾ: ਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵਸਨੀਯਤਾ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਚ-ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਨਿਸ਼ਕਰਸ਼
ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਜਨ ਸੰਚਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸੂਚਨਾ, ਮਨੋਰੰਜਨ, ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਹਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ, ਸਾਂਝੇ ਮੁੱਦੇ, ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ੩ ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਪਟਕਥਾ ਤੋਂ ਪਰਦੇ ਤੀਕ ਪਹੂਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪੜਾਅ ਅੰਗ ਕਿਹੜੇ ਹਨ?
ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਪਟਕਥਾ ਤੋਂ ਪਰਦੇ ਤੀਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪੜਾਅ
ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਕਈ ਅੰਗ ਅਤੇ ਪੜਾਅ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਪਟਕਥਾ ਨੂੰ ਸਕ੍ਰੀਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਪੜਾਅ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ:
1. ਪਟਕਥਾ ਦੀ ਲਿਖਾਈ
- ਪਟਕਥਾ ਸਿਰਜਣਾ: ਪਹਿਲਾ ਪੜਾਅ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਪਟਕਥਾ ਦਾ ਬਣਾਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਲਾਈਨ, ਪਾਤਰਾਂ, ਅਤੇ ਸੂਟਿੰਗ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
- ਡਾਇਲਾਗ ਲਿਖਾਈ: ਪਟਕਥਾ ਦੀ ਲਿਖਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਡਾਇਲਾਗਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।
2. ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਦੇ ਵਿਕਾਸ
- ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲਿਖਾਈ: ਪਟਕਥਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਾਤਮਕ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਘਟਕ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ, ਅਤੇ ਡਾਇਲਾਗ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
- ਸੰਸ਼ੋਧਨ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰ: ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਨੂੰ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅਤੇ ਸੰਸ਼ੋਧਨ ਕਰਕੇ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦਿੰਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਯਾਂ ਦੇ ਮੂਡ ਨਾਲ ਮੀਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ।
3. ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਯੋਜਨਾ
- ਬਜਟ ਅਤੇ ਸਾਂਸਧਨ: ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਦੀ ਸਿਰਜਨਾ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸਾਂਸਧਨ, ਬਜਟ ਅਤੇ ਸਮਾਂ ਸਿਰਜਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੈਮਰਾ, ਰੋਸ਼ਨੀ, ਸੈਟ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੋੜੀਂਦੇ ਉਪਕਰਨ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
- ਕਾਸਟਿੰਗ: ਸਹੀ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਦੀ ਤਯਾਰੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ।
4. ਪ੍ਰੀ-ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ
- ਸੀਟ ਡਿਜ਼ਾਈਨ: ਸੈਟ ਅਤੇ ਲੋਕੇਸ਼ਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਕਰਨਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੈਟ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ, ਸੈਟਿੰਗ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।
- ਟੈਕਨੀਕਲ ਸਥਿਤੀ: ਕੈਮਰਾ ਅੰਗ, ਰੋਸ਼ਨੀ, ਸਾਊਂਡ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਅਤੇ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
5. ਸ਼ੂਟਿੰਗ
- ਡਾਇਰੈਕਸ਼ਨ: ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਦੁਆਰਾ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੱਚਾਈ ਵਿੱਚ ਲਿਓਣਾ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨਾ।
- ਫਿਲਮਿੰਗ: ਕੈਮਰਾ ਰਾਹੀਂ ਸੇਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਅਤੇ ਵਿਭਿੰਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ।
6. ਪੋਸਟ-ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ
- ਸੰਪਾਦਨ: ਫਿਲਮਿੰਗ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਡੀਓ, ਆਡੀਓ ਅਤੇ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਕਰਨਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਲਰ ਗਰੇਡਿੰਗ, ਸਾਊਂਡ ਮਿਕਸਿੰਗ, ਅਤੇ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਇਫੈਕਟ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।
- ਮੀਲਾਂਜ ਅਤੇ ਫੀਡਬੈਕ: ਅੰਤਿਮ ਸੰਪਾਦਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਲਿਯਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਨਵਾਂ ਸਮਰਥਨ ਅਤੇ ਫੀਡਬੈਕ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
7. ਪ੍ਰੋਮੋਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵੰਡ
- ਪ੍ਰੋਮੋਸ਼ਨ: ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਦੀ ਵਿਗਿਆਪਨ, ਪ੍ਰਚਾਰ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਚੈਨਲ 'ਤੇ ਸਹੀ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੇ ਲਈ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣ।
- ਵੰਡ: ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ 'ਤੇ ਬ੍ਰਾਡਕਾਸਟ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ।
ਇਹ ਪੜਾਅ ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਪਟਕਥਾ ਤੋਂ ਪਰਦੇ ਤੀਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੇ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਪੜਾਅ ਨੂੰ ਸੁਚੱਜਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਨਾਟਕ ਦੀ ਉਤਪਾਦਨ ਸਫਲ ਹੋ ਸਕੇ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ੫ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਏ ਵਾਲੇ ਕਲਾ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਿਰਮੌਰ ਰੂਪ ਕੀ ਹੈ?
ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਏ ਕਲਾ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਮੌਰ ਰੂਪ "ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ" ਹੈ।
ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਦੁਆਰਾ ਕਲਾ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਕਈ ਰੂਪ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ:
1.
ਕਹਾਣੀ ਦਰਸ਼ਨੀ (Drama): ਜੋ ਕਿ ਜਿਊਣ ਵਾਲੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬਿਨਾ ਲਾਈਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਗਹਿਰੀ ਬੁਣਾਈ ਅਤੇ ਡਾਇਲਾਗਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
2.
ਸੀਰੀਅਲਜ਼: ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਐਪੀਸੋਡਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਚਲਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡਰਾਮੇਟਿਕ ਅਤੇ ਕਾਮੇਡੀ ਸੀਰੀਅਲਜ਼।
3.
ਟੇਲਿਵਿਜ਼ਨ ਮੂਵੀਜ਼: ਜੋ ਕਿ ਪੂਰੇ ਫਿਲਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਾਰਤਾਵਾਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਟੀਵੀ ਨਾਟਕ ਦੇ ਸਿਰਮੌਰ ਰੂਪ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਹ ਕਲਾ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਕਲ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਸਾਂਸਕਾਰਕ, ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨਾਤਮਕ ਹਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਅਧਿਆਇ
9: ਸਿਨੇਮਾ ਜਾਣਪਛਾਣ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵ
1.
ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਜਾਏਕਾਰੀ:
o ਸਿਨੇਮਾ ਸ਼ਬਦ ਗ੍ਰੀਕ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਕਿਨੇਮਾ' ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਗਤੀ ਜਾਂ ਚਾਲ।
o ਵੈਬਸਟਰ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 'ਸਿਨਮੈਟੇਗ੍ਰਾਫੀ' ਤੋਂ ਸਿਨੇਮਾ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਫਿਲਮ ਬਣਾਉਣ ਜਾਂ ਚਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕਲਾ।
o ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਸਬੰਧੀ ਅਮਰੀਕੀ ਸ਼ਬਦ 'ਮੂਵੀਜ਼' ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਅਰਥ ਹਨ ਚੱਲਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ।
2.
ਸਿਨੇਮਾ ਦਾ ਵਿਆਖਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕਲਾ:
o ਸਿਨੇਮਾ ਕੈਮਰੇ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਇੱਕ ਸਮੂਹਿਕ ਕਲਾ ਹੈ ਜੋ ਨਾਟਕ, ਚਿੱਤਰਕਲਾ, ਗੀਤ-ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕੀ ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਦੀ ਹੈ।
o ਇਹ ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼-ਸ੍ਰਵ ਮਾਧਿਅਮ ਹੈ ਜੋ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਉੱਤੇ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਅਤੇ ਸੁਣਨ ਦੋਹਾਂ ਤਰਾਂ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
3.
ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ:
o ਸਿਨੇਮਾ ਨੂੰ ਨਾਟਕ ਦਾ ਵਿਕਸਿਤ ਰੂਪ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਉੱਤੇ ਦੂਜੀਆਂ ਕਲਾਵਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
o ਸਿਨੇਮਾ ਸਿਰਫ ਮਨੋਰੰਜਨ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਵਿਅਖਿਆ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰਕਲਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸ਼ਾਉਂਦਾ ਹੈ।
4.
ਸਿਨੇਮਾ ਅਤੇ ਮਨੁਖੀ ਅਨੁਭਵ:
o ਸਿਨੇਮਾ ਮਨੁਖੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਪਰਦੇ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਹੈ ਜੋ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੁਹਦਾ ਹੈ।
o ਟਾਲਸਟਾਏ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿਨੇਮਾ ਨੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਜਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਕਲਾ ਦੇ ਸਿਰਜਕ ਨੇ ਪ੍ਰਗਟਾਈਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
5.
ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ:
o ਸਿਨੇਮਾ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਉਭਾਰਨ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
o ਇਹ ਮਾਧਿਅਮ ਮਨੁੱਖੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ, ਦਹਿਸ਼ਤ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ ਨੂੰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
6.
ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ:
o ਸਿਨੇਮਾ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਚਿਹਰਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਜਰੀਏ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੱਚਾਈ ਸਾਮਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
o ਸਿਨੇਮਾ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਅਤੇ ਉਜਵੱਲ ਭਵਿੱਖ ਵੱਲ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਹੈ।
7.
ਸਿਨੇਮਾ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਗਾਰ:
o ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਸਿਨੇਮਾ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਦਾ ਸਾਧਨ ਵੀ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
o ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਿਨੇਮਾ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਪੈਰ ਜਮਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਲਾ ਦੇ ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਨਿਸ਼ਕਰਸ਼:
ਸਿਨੇਮਾ ਨਾ ਸਿਰਫ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਸਮਾਜਿਕ, ਤਕਨੀਕੀ ਅਤੇ ਕਲਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵੱਡੇ ਮਹੱਤਵ ਦਾ ਪਾਤਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਅਨੁਭਵ, ਸਮਾਜਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਮਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਮਨੋਰੰਜਨ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ।. ਅੱਜ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਰੋਮ ਕੋਮ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ। ਕਿਵੇ?
ਅੱਜ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਕਾਫ਼ੀ ਹਦ ਤੱਕ ਰੋਮੈਂਟਿਕ-ਕੋਮੈਡੀ (ਰੋਮ ਕੋਮ) ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋਮੈਂਸ ਅਤੇ ਹਾਸੇ ਦਾ ਮੇਲ-ਜੋਲ ਨੂੰ ਮੂਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਰਸ਼ਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਆਕਰਸ਼ਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਤਰਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰੀਏ:
1.
ਰੋਮੈਂਟਿਕ ਸਟੋਰੀਲਾਈਨ: ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਅੱਜਕਲ ਰੋਮੈਂਟਿਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਆਮ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਰੋਮੈਂਟਿਕ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਰੋਮੈਂਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਯੁਵਕਾਂ ਦੀ ਪਿਆਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਹੰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਕਥਾਵਾਂ ਦਰਸਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
2.
ਕੋਮੈਡੀ ਇਲੈਮੈਂਟਸ: ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਸਾ ਜਾਂ ਮਜ਼ਾਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਵਿਅੰਗ ਅਤੇ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਫਿਲਮਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਮਨੋਰੰਜਕ ਅਤੇ ਸਿੱਧਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
3.
ਪੈਰੰਟਲ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਬੰਧ: ਰੋਮੈਂਟਿਕ-ਕੋਮੈਡੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਜ਼ਾਕੀਏ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪੈਰੈਂਟਸ ਅਤੇ ਵਿਆਹੀ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਮਸਲੇ ਇੱਕ ਹਾਸੇਦਾਰ ਨਜ਼ਰੀਆ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
4.
ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਡਾਂਸ: ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋਮੈਂਟਿਕ ਅਤੇ ਕੋਮੈਡੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਗਾਣੇ ਅਤੇ ਨੱਚਣ ਵਾਲੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦਾ ਵੀ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਪਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗਾਣੇ ਅਤੇ ਨੱਚ ਅਕਸਰ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਵਸਥਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
5.
ਸੁਖਮਨੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ: ਸਿੰਹਾਬਾਲੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੰਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੁੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦੇ ਕਮਿਡੀ ਅਤੇ ਰੋਮੈਂਟਿਕ ਸੁਮੇਲਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਨਵੇਂ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਨਵੇਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਨਵਾਂ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2 ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿਚ ਜੱਟਵਾਦ ਭਾਰੂ ਕਿਸ ਦੌਰ ਵਿਚ ਰਿਹਾ?
ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਜੱਟਵਾਦ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਦੌਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਚਰਣ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜੱਟਵਾਦ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇੱਥੇ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਪਹਲੂ ਹਨ:
1.
ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਸਰ: 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਜੱਟਵਾਦ ਨੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਬਲ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਜੱਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ, ਹਾਸੇਲੁਣੇ ਅਤੇ ਮਾਨਯੋਗ ਅਸੂਲਾਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯਤਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਸਾਧਨ ਬਣਿਆ।
2.
ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਨਾਇਕ: ਇਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਨੇ ਜੱਟਵਾਦ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫਿਲਮਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿੱਤ ਸਿੰਘ (ਡਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਜ) ਜਾਂ ਬੱਲੀ ਸਿੰਘ (ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ) ਵਰਗੇ ਨਾਇਕਾਂ ਨੇ ਪਾਤਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਇਹ ਨਾਇਕ ਆਪਣੀ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਜਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ਪੂਰਣ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਥਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਹੇ।
3.
ਸੋਸ਼ਲ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ: ਇਸ ਦੌਰ ਦੇ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਜੱਟਵਾਦ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਸਮਾਜਿਕ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਹਾਲਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਜੱਟ ਕਿਰਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
4.
ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਸਤਾਵ: ਜੱਟਵਾਦ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਮੁੱਖ ਤੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰੇ ਹੌਸਲੇ, ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਰੁੜਕਾਈ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੀ। ਇਹ ਸਿਨੇਮਾ ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਪਾਰੰਪਰਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਸੀ।
ਇਹ ਦੌਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਜੱਟਵਾਦ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਅਹਮਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਾਦ-ਵਿਵਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬੀ ਖੇਤਰ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ੩. ਸਿਨੇਮਾ ਨੂੰ ਨਾਟਕ ਦਾ ਵਿਕਸਿਤ ਕੂਪ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਰੈ। ਕਿਵੇ?
ਸਿਨੇਮਾ ਨੂੰ ਨਾਟਕ ਦਾ ਵਿਕਸਿਤ ਰੂਪ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਦੋਹਾਂ ਕਲਾ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਮੁੱਖ ਤੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਾਂਝਾਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਸਿਨੇਮਾ ਨਾਟਕ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਮੁੱਖ ਕਾਰਣਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਸਿਨੇਮਾ, ਨਾਟਕ ਦਾ ਵਿਕਸਿਤ ਰੂਪ ਹੈ:
1.
ਦ੍ਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸਟੇਜ: ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕ ਸਥਾਨ (ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸਥਾਨ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਸਟੇਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂਕਿ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਕੈਮਰਾ ਅਤੇ ਵਿਡੀਓ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸਿਨੇਮਾ ਸਟੇਜ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਕੈਮਰਾ ਕੰਟਰੋਲ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਦਰਸ਼ਕ ਮੰਡਲੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ।
2.
ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਪਾਤਰ: ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਅਹੰਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਸਿਨੇਮਾ ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਝਗੜੇ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਿਨੇਮਾ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਧ ਵਿਸ਼ੇਸ਼, ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
3.
ਅਦਾਕਾਰੀ: ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਲਾਈਵ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂਕਿ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਟੇਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਕੈਮਰਾ ਲਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਿਨੇਮਾ ਦਾ ਕੈਮਰਾ ਵਰਕ ਅਤੇ ਸਿਟਿੰਗ, ਪਹਿਨਾਵੇ ਅਤੇ ਆਵਾਜ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।
4.
ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਰੂਪਾਂਤਰ: ਸਿਨੇਮਾ ਨਾਟਕ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਥੀਮਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ੀਦ ਚਰਮ ਦਰਜੇ 'ਤੇ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਫੀਲਮ ਮਾਧਿਅਮ ਸਾਰੀਆਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਲਾਈਫ ਦੇ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਾਉਂਦਾ ਹੈ।
5.
ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸਥਾਨ: ਸਿਨੇਮਾ ਵੱਧ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਬਜਟ, ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਸਟੇਜ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਵਰਗੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰਾਹਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸਟੇਜਾਂ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਕਰ ਕੇ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਥਾਨਾਂ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬੇਹਤਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸਿਨੇਮਾ ਨਾਟਕ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਰੀ-ਇੰਟਰਪ੍ਰੇਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਦਰਸ਼ਕ ਮੰਡਲੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਸਨੂੰ ਨਾਟਕ ਦਾ ਵਿਕਸਿਤ ਰੂਪ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ੫. ਸਿਨੇਮਾ ਕੈਮਰੇ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰਜੀ ਅਜਿਹੀ ਕਲਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਕਲਾਵਾਂ ਦੀ ਸਮੂਹਿਕ ਕਲਾ ਵੀ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਰੈ। ਕੀ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਸਹੀ ਹੈ?
ਸਿਨੇਮਾ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਲਾਵਾਂ ਦੀ ਸਮੂਹਿਕ ਕਲਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਲਾ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕਠਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਿਨੇਮਾ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਕੈਮਰੇ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਸਿਰਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਲਾ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕਥੇ ਕਰਦਾ ਹੈ:
1.
ਨਾਟਕ: ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰੀ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਤੱਤ ਨਾਟਕ ਤੋਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਅਤੇ ਡਾਇਲਾਗ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਅਹੰਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਨਾਟਕ ਦੇ ਅਹੰਕਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
2.
ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ: ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਕੈਮਰਾ ਵਰਕ ਅਤੇ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਸਟਾਈਲ, ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਦੇ ਤੱਤਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੈਮਰਾ ਅੰਗਲ, ਕਲਰ ਗ੍ਰੇਡਿੰਗ, ਅਤੇ ਲਾਈਟਿੰਗ ਵਰਗੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
3.
ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਅਤੇ ਸਾਊਂਡ: ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਅਤੇ ਸਾਊਂਡ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਮਿਊਜ਼ਿਕਲ ਅਤੇ ਸਾਊਂਡ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ।
4.
ਨਾਟਿਕ ਸੰਵਾਦ: ਸਕ੍ਰਿਪਟਿੰਗ ਅਤੇ ਡਾਇਲਾਗ ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੈਰਾਗ੍ਰਾਫ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਰੁਚਿਕਰ ਅਤੇ ਬੁੱਝਣਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
5.
ਚਿੱਤਰਕਲਾ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ: ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਸੈਟ ਡਿਜ਼ਾਈਨ, ਕਪੜੇ, ਅਤੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ, ਚਿੱਤਰਕਲਾ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸਿਨੇਮਾ ਵਿਭਿੰਨ ਕਲਾਵਾਂ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਥਾਂ 'ਤੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਕਲਾਵਾਂ ਦੀ ਸਮੂਹਿਕ ਕਲਾ ਵਜੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5. ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਛਕਾਰੀ ਦਿਊ।
ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ:
ਸਿਨੇਮਾ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਿਆਪਕ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:
1.
ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ (Literal Meaning):
o ਗ੍ਰੀਕ ਉਤਪੱਤ: "ਸਿਨੇਮਾ" ਸ਼ਬਦ ਗ੍ਰੀਕ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦ "κινημα" (kinema) ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ "ਮੋਸ਼ਨ" ਜਾਂ "ਚਲਣ"। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਨੂੰ "ਚਲਦੀ ਚਿੱਤਰਕਲਾ" ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
o ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ: ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ "cinema" ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਮੂਲ ਸੰਬੰਧ ਵੀ ਗ੍ਰੀਕ ਸ਼ਬਦ "kinema" ਤੋਂ ਹੈ।
2.
ਤਕਨੀਕੀ ਅਰਥ (Technical Meaning):
o ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਮੂਵੀ: ਸਿਨੇਮਾ ਦਾ ਤਕਨੀਕੀ ਅਰਥ ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਮੂਵੀ ਦੇ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਸਿਨੇਮਾ ਇਲਾਕਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਬਣਤ, ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ, ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
o ਹੋਰ ਤਕਨੀਕੀ ਅਰਥ: ਇਸਦੇ ਨਾਲ, ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਤਕਨੀਕੀ ਅਰਥ ਵਿੱਚ ਕੈਮਰਾ ਵਰਕ, ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਇਫੈਕਟਸ, ਸਾਊਂਡ ਡਿਜ਼ਾਈਨ, ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਐਡੀਟਿੰਗ ਵਰਗੇ ਤੱਤ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਜੋ ਮੂਵੀ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
3.
ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਅਰਥ (Cultural Meaning):
o ਸੱਭਿਆਚਾਰਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ: ਸਿਨੇਮਾ ਇੱਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਿਕ ਅਤੇ ਕਲਾ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਚਿੰਤਨ, ਅਤੇ ਕਲਾਤਮਕ ਅਭਿਵਿਆਕਤੀ ਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਸਿਨੇਮਾ ਸਿਰਫ ਤਕਨੀਕੀ ਅਤੇ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਤਕਨੀਕੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਿਕ ਅਰਥ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨਾ ਢੁਕਵਾਂ ਹੈ।
ਅਧਿਆਇ-10:
ਸਿਨੇਮਾ ਲੇਖੇ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ
ਸੰਖੇਪ ਵਿਚਾਰ
ਇਸ ਅਧਿਆਇ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਯਾਤਰਾ, ਉਸ ਦੀ ਵਿਕਾਸਯਾਤਰਾ ਅਤੇ ਵਿਭਿੰਨ ਲਹਿਜ਼ੇ ਨੂੰ ਜਾਣਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਆਗਜ਼ੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਉਸ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿਕਾਸ ਸਟੇਜ ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਵੇਰਵਾ
1. ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਕਦਮ
ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1920 ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਪਹਿਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਮੂਕ ਫਿਲਮ "ਡੌਟਰਜ਼ ਆਫ਼ ਟੂਡੇ" 1928 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਫਿਲਮ ਨੂੰ ਜੀ ਕੋ ਮਰਿਤਾ ਨੇ ਨਿਰਮਿਤ ਅਤੇ ਸੰਕਰਦੇਵ ਆਰੀਆਂ ਨੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਫਿਲਮ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਨੂੰ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੂਲ ਪੱਖ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਫਿਲਮ ਦੀ ਉਤਪਾਦਨ 1925 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ, ਪਰ ਵਿੱਤੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਲੱਗੇ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਪਿਛਲੇ ਪਿਛਲੇ ਸਦੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਏ.ਆਰ. ਕਰਦਾਰ ਅਤੇ ਐਮ. ਇਸਮਾਈਲ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ।
2. ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਮਿਆਰੀ ਰੂਪ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ
ਅੱਜ ਦੀ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਸਿਨੇਮਾ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਲਪਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਰੂਪ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕਾਂ ਸਧਾਰਨ ਸਨ, ਅੱਜ ਇਹ ਨਵੀਨ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਕਲਾ ਦੇ ਨਵੇਂ ਰੂਪਾਂ ਨਾਲ ਧਰੋਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। 1895 ਵਿੱਚ ਲਿਊਮੀਅਰ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਤੂਰਦੀਆਂ ਫਿਰਦੀਆਂ ਮੂਰਤਾਂ ਦਾ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਰਾਹੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਇਸਨੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਦੂ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ।
3. ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਯਾਤਰਾ
ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬੋਲਦਾ ਫਿਲਮ "ਸ਼ੀਲੇ: ਇਕ ਪਿੰਡ ਦੀ ਕੁੜੀ" 1935 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਕੇ.ਡੀ. ਮਹਿਰਾ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਲਿਉਟਾਲਸਟਾਏ ਦੇ ਨਾਵਲ "ਰਿਸ਼ਰੈਕਸ਼ਨ" ਤੋਂ ਅਧਾਰਿਤ ਸੀ। ਇਸ ਫਿਲਮ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਕਦਮ ਰੱਖੇ।
4. ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦਾ ਵੰਡ ਅਤੇ ਪਿਛਲੇ ਦੌਰ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ
ਭਾਰਤ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਨੂੰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਨੂੰ "ਪਾਲੀਵੁੱਡ" ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਨੂੰ "ਲਾਲੀਵੁੱਡ" ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀਆਂ ਕਈ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀਆਂ ਤਰੀਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦਵੰਧ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪਾਈ ਗਈਆਂ। ਕਾਮੋਸ਼ ਦੌਰ ਵਿਚ ਬੰਬੇ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਮੂਕ ਫਿਲਮਾਂ ਬਈਆਂ ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਅਸਲੀ ਪ੍ਰਿੰਟ ਨਾ ਮਿਲਣ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਖੋ ਗਈਆਂ।
5. ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ
ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਸੁਰੂਆਤੀ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੇਮ-ਕਿਸੇ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕਤਾ ਦੇ ਰੰਗ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੇ। ਇਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਮੂਕ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਰਹੇ। ਫਿਲਮਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਖਾਸ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸੀਮਾਵਾਂ ਵੀ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਨੁਕਸਾਨ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕਤਾ ਦੀ ਚਰਚਾ।
ਨਿਸ਼ਕਰਸ਼
ਇਸ ਅਧਿਆਇ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਯਾਤਰਾ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਵਧੇਰੇ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1. ਪਹਿਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ਕਦੇਂ ਬਈ?
ਪਹਿਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ 1928 ਵਿੱਚ ਬਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ "ਡਾਟਰਜ਼ ਆਫ਼ ਟੂਡੇ" ਸੀ ਜੋ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ। ਇਹ ਮੂਕ ਫ਼ਿਲਮ ਸੀ ਜੋ ਜੀ ਕੋ ਮਰਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ ਅਤੇ ਸੰਕਰਦੇਵ ਆਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2. ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਖੋਜ ਕਿਸ ਨੇ ਕੀਤੀ?
ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਖੋਜ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪੱਖ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ ਔਖਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਤਹਿਸੀਲ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਪਸੰਦ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਿਅਕਤੀ ਅਤੇ ਉਪਕਰਨਾਂ ਨੇ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਪਰ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਫ੍ਰਾਂਸ ਦੇ ਲੁਈਸ ਲੈਪਰੇਂਟ ਅਤੇ ਜਾਰਜ ਡੈਮੇਨੇਲਜ਼ ਦੀ ਖੋਜ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ।
ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਵੱਡੀ ਖੋਜਾਂ ਵਿੱਚ 1890 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਥੋਮਸ ਐਡੀਸਨ ਅਤੇ ਦਿ ਬ੍ਰਦਰਜ਼ ਲਮੀਅਰ ਅਤੇ ਜੌਰਜ ਐਟਿਲਿਯਾਰ ਮੂਲ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੋਜਾਂ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਪ੍ਰੋਜੈਕਸ਼ਨ, ਮੂਵੀ ਕੈਮਰਾ, ਅਤੇ ਸਿਨੇਮੈਟੋਗਰਾਫ਼ ਸਿਸਟਮ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ $. ਪਹਿਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ ਕੀ ਸੀ?
ਪਹਿਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ "ਚੰਦੀ ਚੌਕ" ਸੀ। ਇਹ ਫਿਲਮ 1928 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸਨੂੰ ਬਿਰਜ ਮੋਹਨ ਢਿੱਲੋਂ ਨੇ ਡਾਇਰੈਕਟ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਗਈ ਫਿਲਮ ਸੀ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4. ਸਿਨੇਮਾ ਸ਼ਬਦ ਕਦੋਂ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਇਆ?
ਸਿਨੇਮਾ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਹੋਂਦ 1890 ਦੇ ਦਸ਼ਕ ਵਿੱਚ ਆਈ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਯੂਨਾਨੀ ਸ਼ਬਦ "κινήμα" (kínēma), ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ "ਗਤੀ" ਜਾਂ "ਚਲਣ" ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਤਤਵ ਨੂੰ 1895 ਵਿੱਚ ਲੂਮਿਯੇਰ ਭਾਈਆਂ ਦੁਆਰਾ "ਪਿਆਨੋ ਫ਼ੋਰ ਸਿਨੇਮਾਤੋਗ੍ਰਾਫ਼" ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਫਿਲਮ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਰ ਸੀ।
ਪ੍ਰਸਨ 5. ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ ਕਿੱਥੇ ਦਿਖਾਈ ਗਈ?
ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ, "ਟ੍ਰੇਨ ਕਾਮਿੰਗ ਇਨਟੂ ਏ ਸਟੇਸ਼ਨ"
(L'Arrivée d'un train en gare de La Ciotat), 1895 ਵਿੱਚ ਲੂਮਿਯੇਰ ਭਾਈਆਂ ਵੱਲੋਂ ਪੈਰਿਸ, ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਦਿੱਸਾਈ ਗਈ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪਬਲਿਕ ਫਿਲਮ ਸਪੀਡ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਾ ਇੱਕ ਟ੍ਰੇਨ ਨੂੰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਅਧਿਆਇ-11
: ਸਿਨੇਮਾ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖ: ਸਿਧਾਂਤ ਤੋ ਸਰੂਪ (ਭਾਗ-1)
ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼:
1.
ਸਿਨੇਮਾ ਲੇਖਣ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ: ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਫਿਲਮ ਲੇਖਣ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਹਰ ਪਹਲੂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਣ।
2.
ਕਹਾਣੀ ਚੋਣ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ: ਸਿਨੇਮਾ ਲੇਖਣ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਚੋਣ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ।
3.
ਸਿਨੇਮਾ ਲੇਖ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ: ਸਿਨੇਮਾ ਲੇਖਣ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨਾ।
ਫਿਲਮ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ:
1.
ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਰੂਪ: ਲੇਖਕ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਛੋਟੀਆਂ ਅਤੇ ਵੱਡੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਨਾਵਲ, ਪੱਤਰਕਾਰੀ, ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਸਕ੍ਰਿਪਟਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਲਿਖੇ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
2.
ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ: ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਰੋਡੀਓ ਜਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
3.
ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮਿੰਗ ਸਕ੍ਰਿਪਟਾਂ: ਟੀਵੀ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਸਕ੍ਰਿਪਟਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਿਖਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਗਿਆਪਨ ਜਾਂ ਰਿਐਲਿਟੀ ਸ਼ੋਅਜ਼।
ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਮਾਹਤਤਾ:
1.
ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਦੇ ਮਤਲਬ: ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਇੱਕ ਬਲੂਪ੍ਰਿੰਟ ਵਾਂਗ ਹੈ ਜੋ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਗੇ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਘਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਨਕਸ਼ਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਵੇਂ ਫਿਲਮ ਲਈ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
2.
ਫਾਰਮੈਟਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ: ਪ੍ਰਿੰਟ ਮੀਡੀਆ, ਖ਼ਬਰਾਂ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਾਰਮੈਟਾਂ ਹਨ।
3.
ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ: ਫਿਲਮਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਮੂਲਿਆਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
ਸਿਨੇਮਾ ਦਾ ਉਦੇਸ਼:
1.
ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਪਸੰਦ: ਫਿਲਮ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਆਵੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ 'ਤੇ ਖਰਾ ਉਤਰੇ।
2.
ਸੁਨੇਹਾ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ: ਨਿਰਮਾਤਾ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਫਿਲਮ ਦੁਆਰਾ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਸੁਨੇਹਾ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੇ।
ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ:
1.
ਸਪੱਠ ਅਤੇ ਲਾਗੂ ਕਹਾਣੀ: ਫਿਲਮ ਲਈ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸਾਧਾਰਨ ਅਤੇ ਸੁਬੋਧ ਹੋਵੇ।
2.
ਪਲਾਟ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ: ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਚਸ਼ਮੇ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
3.
ਵਿਸ਼ਾ ਦੀ ਚੋਣ: ਫਿਲਮ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਚੁਣਨਾ ਅਤਿ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਫਿਲਮ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਜਾਂ ਅਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਕਹਾਣੀ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ:
1.
ਮੌਲਿਕਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਧੀਪਨ: ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਮੌਲਿਕ ਅਤੇ ਸਿੱਧਾ ਹੋਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।
2.
ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਸੰਤੁਲਨ: ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਾਤਰਾਂ ਅਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਤੁਲਨ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
3.
ਦਵੈਤ ਦਾ ਸਮਰੱਥਾ: ਅੰਦਰੂਨੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਦਵੈਤ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੋਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।
4.
ਸਪੱਠਤਾ ਅਤੇ ਕਲਾਈਮੈਕਸ: ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸਪੱਠ ਕਲਾਈਮੈਕਸ ਅਤੇ ਉਪ-ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਡੂੰਘਾ ਸਬੰਧ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
5.
ਬੇਲੋੜੇ ਲਗਾਵ ਤੋਂ ਬਚੋ: ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਜਾਂ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਬੇਲੋੜਾ ਲਗਾਵ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਅਰੰਭ, ਮੱਧ ਅਤੇ ਅੰਤ:
1.
ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਰਚਨਾ: ਫਿਲਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਅਰੰਭ, ਮੱਧ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਸੰਵਧਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
2.
ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਚੋਣ: ਕਿਸੇ ਵੀ ਫਿਲਮ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਚੋਣ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਸਮੇਂ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਚੋਣ ਬਹੁਤ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੈ।
3.
ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਯੋਗਤਾ: ਅਗਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ, ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਵੱਧ ਬੇਹਤਰੀਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
ਇਹ ਅਧਿਆਇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਨੇਮਾ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਣ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਲੇਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1. ਫਿਲਮ ਵਿਚ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਕੀ ਰੋਲ ਹੈ?
ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਰੋਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਦੇ ਹਰੇਕ ਅਸਪੈਕਟ ਵਿੱਚ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਅਨੁਭਵ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਰੋਲ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ:
1.
ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ: ਸੰਗੀਤ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਿ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਰਿਥਮ ਅਤੇ ਟੋਨ ਇਨਸਾਨੀ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਖੁਸ਼ੀ, ਉਦਾਸੀ, ਰੋਮਾਂਚ ਜਾਂ ਡਰ।
2.
ਮਾਹੌਲ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ: ਸੰਗੀਤ ਫਿਲਮ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਸਜਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਮਿਡਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਿਤੀਆਂ ਜਾਂ ਪਸੰਦੀਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਹਾਈਲਾਈਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
3.
ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਗਹਿਰਾਈ: ਸੰਗੀਤ ਫਿਲਮ ਦੇ ਪਲਾਟ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਅਰਥ ਅਤੇ ਸੁਆਦ ਦੇਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੁਆਰਾ, ਫਿਲਮ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮੋੜਾਂ ਨੂੰ ਉਭਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
4.
ਚਰਿਤ੍ਰਾਂ ਦੀ ਮੱਦਦ: ਸੰਗੀਤ ਕੈਰੈਕਟਰਾਂ ਦੇ ਵਿਅਕਤਿਤਵ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਰ ਪਾਤਰ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤਿਤਵ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦਰਸ਼ਕ ਪਾਤਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
5.
ਕ੍ਰਮਬੱਧਤਾ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨ: ਸੰਗੀਤ ਪਾਤਰਾਂ ਅਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜੁੜਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਗਠਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਲਾਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇਂਦਾ ਹੈ।
6.
ਪਿਛਲੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰਨਾ: ਸੰਗੀਤ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਜੀਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਥ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
7.
ਥੀਮ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ: ਸੰਗੀਤ ਫਿਲਮ ਦੀ ਥੀਮ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਸੁਨੇਹੇ ਨੂੰ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਗੀਤਕ ਥੀਮ, ਗਾਨਿਆਂ ਅਤੇ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਸਕੋਰ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਫਿਲਮ ਦੀ ਕੁੱਲ ਝਲਕ ਨੂੰ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ, ਫਿਲਮ ਇੱਕ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਕ ਅਨੁਭਵ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੋੜਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2. ਕਹਾਈ ਦੇ ਸਿਖਰ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਸਿਖਰ ਤੋਂ ਮੁਰਾਦ ਹੈ ਕਿਸੇ ਕਹਾਣੀ, ਨਾਵਲ ਜਾਂ ਫਿਲਮ ਦੇ ਸਿਖਰ ਬਿੰਦੂ ਜਾਂ ਮੁੱਖ ਮੋੜ ਤੋਂ। ਇਹ ਉਹ ਪਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕਹਾਣੀ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਜਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਜਾਂ ਤਣਾਅ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਸਿਖਰ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਪਲੇਟ ਵਿੱਚ ਉਹ ਅੰਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ:
1.
ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਸ਼ੀਰਸ਼ ਬਿੰਦੂ: ਇਹ ਉਹ ਬਿੰਦੂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਜਾਂ ਲਕਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਤਣਾਅ ਜਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਉਤਪਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਥੀਮ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਗੱਲਾਂ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਸਬੰਧੀ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
2.
ਅਗਲੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ: ਸਿਖਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਦੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਹੁਣ ਕਿਵੇਂ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਕਿਵੇਂ ਅੱਗੇ ਵਧੇਗੀ।
3.
ਅਹੰਕਾਰ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ: ਇਸ ਬਿੰਦੂ 'ਤੇ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਜਾਂ ਅੰਤਕਾਰੀ ਹੱਲ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
4.
ਡਰਾਮੇ ਦਾ ਸ਼ੀਰਸ਼: ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਖੁਲਾਸਾ ਹੋਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਅੰਤ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਥਿਤੀ ਕਿਵੇਂ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ, "ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਸਿਖਰ" ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਟਰਮੀਨੋਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ "ਕਲਾਈਮੈਕਸ" ਜਾਂ "ਪਾਈਕ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ੩. ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ (Cinema
Theory) ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਆਇ ਹੈ ਜੋ ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਸਿਰਜਨਾਤਮਕ, ਤਕਨੀਕੀ, ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤੱਤਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਹੈ। ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੱਖ ਇਹ ਹਨ:
1.
ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਢਾਂਚਾ: ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੈਮਰਾ ਐਂਗਲ, ਸੰਪਾਦਨ, ਸਾਉਂਡ, ਅਤੇ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਕੀ ਹਾਸਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਫਿਲਮ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਅਤੇ ਲੇਖਨ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
2.
ਸਿਟੂਏਸ਼ਨਲ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਾਤਮਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ: ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਸੰਦਰਭਾਂ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਥੀਅਰੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾਰਕਸਵਾਦ, ਫੇਮਿਨਿਜ਼ਮ, ਅਤੇ ਸਾਇਕੋਐਨਾਲਿਸਿਸ, ਜੋ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
3.
ਫਿਲਮ ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੱਤ: ਇਹ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਨੈਰੇਟਿਵ, ਰੀਅਲਿਜ਼ਮ, ਅਤੇ ਫਿਕਸ਼ਨ/ਅਸਲੀਅਤ ਦਾ ਮਾਮਲਾ। ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ ਇਹ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਫਿਲਮਾਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਜੋੜਦੀਆਂ ਹਨ।
4.
ਸਿਨੇਮੈਟਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ: ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੇ ਲਈ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਦਧਤੀਆਂ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰੀਲ, ਰਾਇਟਿੰਗ, ਅਤੇ ਐਕਟਿੰਗ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ, ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਸੰਦਰਭ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਨੂੰ ਵਧੀਕ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ੫. ਕਹਾਈ ਵਿਚ ਮੌਲਿਕਤਾ ਹੋਈ ਕਿਉ ਜਰੂਰੀ ਹੈ?
ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਮੌਲਿਕਤਾ
(Originality) ਹੋਣਾ ਕਈ ਵਜਹਾਂ ਕਰਕੇ ਜਰੂਰੀ ਹੈ:
1.
ਨਵਾਂ ਦਰਸ਼ਨ: ਮੌਲਿਕਤਾ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਸ਼ਨ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਨਵੇਂ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਪੈਰਾਉਂਡ ਦੇ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਦਿਲਚਸਪੀ ਅਤੇ ਸਨਸਨੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
2.
ਸੁਨੇਹਾ ਅਤੇ ਸੰਦੇਸ਼: ਮੌਲਿਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਕਸਰ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਜਾਂ ਨੈਤਿਕ ਸੁਨੇਹੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਪੀੜੀ ਨੂੰ ਦੂਜੀ ਪੀੜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁਨੇਹੇ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
3.
ਸੰਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਤਹਿਦਾਰਤਾ: ਮੌਲਿਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਇੱਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਪ੍ਰਿਪੇਕਟਿਵ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਕਿਸੇ ਖ਼ਾਸ ਸਮਾਜ ਜਾਂ ਸਮੂਹ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ, ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਅਤੇ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
4.
ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ: ਮੌਲਿਕਤਾ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖਾਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਲਪਨਾ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਿਕਤਾ ਦੀ ਮਿਸ਼ਾਲ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਲੱਖਣ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੱਖਰੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
5.
ਵੈਸ਼ਵਿਕ ਪਹਿਚਾਣ: ਮੌਲਿਕਤਾ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਅਤਿਸ਼ਯਤਾ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਖਿਆਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਮੌਲਿਕਤਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਖਾਸ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਯਾਦਗਾਰ ਅਨੁਭਵ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸਨ 5 ਕਹਾਈ ਦਾ ਕਲਾਇਮੈਕਸ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਕਲਾਇਮੈਕਸ (Climax) ਉਹ ਪਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਸਿੱਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਸਿਖਰ ਬੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਖਾਸ ਤੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ:
1.
ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਉੱਚਾ ਬਿੰਦੂ: ਕਲਾਇਮੈਕਸ ਉਹ ਮੁੱਖ ਸਥਿਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਜਾਂ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਹੱਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੇਂ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਰੋਮਾਂਚ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
2.
ਪ੍ਰਧਾਨ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਫੈਸਲੇ: ਇਹ ਅਸਮਾਨ ਤੱਤ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਮੁਹਤਵਪੂਰਣ ਫੈਸਲੇ ਜਾਂ ਕਰਵਾਈਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਅਤੇ ਅੰਤ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
3.
ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਕਲਾਇਮੈਕਸ ਪਾਠਕਾਂ ਜਾਂ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਤੇਜਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਦਿਲਚਸਪ ਅਤੇ ਯਾਦਗਾਰ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
4.
ਪ੍ਰਕਟ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਨਿਵਾਰਣ: ਕਲਾਇਮੈਕਸ ਉਹ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪੜਾਅ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇਹ ਮੁੱਖ ਗੁਣ ਅਤੇ ਇਨਸਾਈਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
5.
ਅੰਤ ਦੇ ਨੇੜੇ: ਕਲਾਇਮੈਕਸ ਅਮੂਮਨ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਅੰਤ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਰੇ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਇਵੈਂਟਸ ਨੂੰ ਸੰਪੂਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਜਾਂ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਅੰਤਿਮ ਸਮਝ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸੰਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਕਲਾਇਮੈਕਸ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੁਕਾਬਲੇ ਅਤੇ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਸਿੱਟਾ ਕਰਨ ਦਾ ਬਿੰਦੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਮਾਧਾਨ ਜਾਂ ਨਤੀਜੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਅਧਿਆਇ-12:
ਸਿਨੇਮਾ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਣ: ਸਿਧਾਂਤ ਤੇ ਸਰੂਪ (ਭਾਗ-2)
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਦੇਸ਼
ਇਸ ਅਧਿਆਇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਨੇਮਾ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਣ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਪੱਖਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੂ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ, ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਗਾਂ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਅਸੀਂ ਪਟਕਥਾ, ਡਾਈਲਾਗ ਅਤੇ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਬਾਰੇ ਗਹਿਰਾਈ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਕਰਾਂਗੇ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਦੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਤੇ ਚਰਚਾ ਕਰਾਂਗੇ।
ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ ਲਿਖਣ
- ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ ਦਾ ਅਰਥ: ਫਿਲਮ ਲਈ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਗਲਾ ਕਦਮ ਉਹ ਕਹਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ ਜਾਂ ਪਟਕਥਾ ਲਿਖਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਰੂਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਕ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੇਖਦੇ ਹਨ।
- ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ: ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਫਿਲਮ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕਰਕੇ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਕੰਮ ਇਹ ਸੂਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਫਿਲਮ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਕੋਈ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾ ਆਵੇ।
- ਕ੍ਰਾਇਸਿਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ: ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਇਸਿਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਿਥੋਂ ਹੋਵੇਗੀ, ਇਸ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਬੰਧਤ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਕਿਰਦਾਰਾਂ, ਅਤੇ ਸਾਜੋ-ਸਮਾਨ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ: ਪਟਕਥਾ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਫਿਲਮ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ, ਕੈਮਰੇ ਦੇ ਕੋਣ, ਅਤੇ ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਗਿਆਨ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਚਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਦੋਹਾਂ ਹੁਨਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।
ਡਾਈਲਾਗ ਲਿਖਣਾ
- ਡਾਈਲਾਗ ਦੀ ਜਰੂਰਤ: ਕਈ ਵਾਰ ਪਟਕਥਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਡਾਈਲਾਗ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕਈ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਟੀ ਡਾਈਲਾਗ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਲਿਖਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
- ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਆਦਤਾਂ: ਸੰਵਾਦ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਪਾਤਰ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਅਤੇ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪਾਤਰ ਦੀ ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਤਰਜ਼-ਏ-ਜਿਊਣ ਨੂੰ ਵੀ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦਰਸਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ: ਸੰਵਾਦ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ, ਮਜ਼ਾਕ ਜਾਂ ਸੰਵਾਦਾਂ ਦੀ ਲਿਖਾਈ ਵਿੱਚ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਈ ਸਮੱਰਥਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।
ਫਿਲਮ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ
- ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਅਰਥ: ਫਿਲਮ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਉਸਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਪਾਤਰ, ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਇੱਕ ਸਾਂਝਾ ਵਿਸ਼ਾ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
- ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਸਕ੍ਰਿਪਟ: ਫਿਲਮ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲਿਖਦੇ ਸਮੇਂ, ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਟਕਥਾ ਦੇ ਰੂਪ ਨੂੰ ਤਯਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦੀ ਚੋਣ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ
- ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ: ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਲਿਖਣਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਡਾਈਲਾਗ: ਪਟਕਥਾ ਵਿੱਚ ਡਾਈਲਾਗ ਲਿਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਤੇ ਪਾਤਰ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ।
- ਫਿਲਮ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ: ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਹਿਚਾਣ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸਿਨੇਮਾ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਣ ਵਿੱਚ ਪਟਕਥਾ, ਡਾਈਲਾਗ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਲਿਖਣਾ ਅਤੇ ਦਿਖਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਜਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1. ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਮੁਰਾਦ ਹੈ ਫਿਲਮ ਦੇ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸੰਰਚਨਾਤਮਕ ਰੂਪ ਨੂੰ ਲਿਖਣਾ। ਇਸ ਨੂੰ ਪਟਕਥਾ ਜਾਂ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ ਲਿਖਣ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:
ਵਿਸਥਾਰ ਵਿਚ:
1.
ਫਿਲਮ ਦੀ ਰਚਨਾ: ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ, ਫਿਲਮ ਦੇ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਹਰ ਪਹਲੂ ਨੂੰ ਲਿਖਦੇ ਸਮੇਂ ਸੰਬੰਧਿਤ ਮੰਚ, ਪਾਤਰ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਫਿਲਮ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
2.
ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼: ਇਸ ਵਿਚ ਪਟਕਥਾ (ਪਲੌਟ) ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਫਿਲਮ ਦੇ ਸਿਨੇਮਾ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਪਰਦੇ ਉੱਤੇ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।
3.
ਡਾਇਲਾਗ ਅਤੇ ਸੈਟਿੰਗ: ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸੰਵਾਦ (ਡਾਇਲਾਗ), ਸੈਟਿੰਗਾਂ ਅਤੇ ਕੈਮਰਾ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ।
4.
ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਹਾਸੇ: ਪਟਕਥਾ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਹਾਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਭਾਵਿਤ ਸਾਰੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਫਿਲਮ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ।
5.
ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦਾ ਭੂਮਿਕਾ: ਜੇਕਰ ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਆਪਣੀ ਪਟਕਥਾ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਹਰ ਪਹਲੂ ਨੂੰ ਬੁਨਿਆਦ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਮਰਥ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਸਮੇਂ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਖਿਆਲ ਵਿਚ ਰੱਖਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।
- ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ ਉਹ ਕਾਗਜ਼ੀ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਫਿਲਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਸੰਵਾਦ, ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
- ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਪਰਦੇ ਉੱਤੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਵਿਖਾਇਆ ਜਾਵੇ, ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਣਾ।
- ਪਟਕਥਾ ਲਿਖਣ ਵਿੱਚ ਸੰਵਾਦ, ਦ੍ਰਿਸ਼, ਸੈਟਿੰਗਾਂ ਅਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਫਿਲਮ ਦਾ ਪੂਰਾ ਰੂਪ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
- ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਵੱਖਰੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਸਧਾਰਣ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ ਲਿਖਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਾਲੇ ਲੇਖਕ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ ਲਿਖਣ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਵਿਭਿੰਨ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਪੂਰਾ ਅਤੇ ਸਹੀ ਰੂਪ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2. ਸੰਵਾਦ ਲਿਖਏ ਦੇ ਨਿਯਮ ਕੀ ਹਨ?
ਸੰਵਾਦ ਲਿਖਣ ਦੇ ਨਿਯਮ, ਜੋ ਕਿ ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ ਜਾਂ ਫਿਲਮ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਮਾਹਰਤਾ ਨੂੰ ਉਪਯੋਗਿਤਾ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਵਾਦ ਲਿਖਣ ਲਈ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਨਿਯਮ ਇਹ ਹਨ:
1. ਸੰਵਾਦ ਦਾ ਫਾਰਮੈਟ
- ਪਾਤਰ ਦਾ ਨਾਮ: ਸੰਵਾਦ ਲਿਖਦੇ ਸਮੇਂ, ਪਾਤਰ ਦਾ ਨਾਮ ਕੈਪਟਲ ਲੇਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਨੇ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ (ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ, "JOHN").
- ਸੰਵਾਦ: ਪਾਤਰ ਦੇ ਨਾਮ ਦੇ ਹੇਠਾਂ, ਸੰਵਾਦ ਸਧਾਰਨ ਲੇਖਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਪੈਰਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਹ ਸੰਵਾਦ ਵਿੱਚ ਪਾਤਰ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ, ਭਾਵਾਂ ਅਤੇ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ ਸਹੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
2. ਪੰਕਚੂਏਸ਼ਨ
- ਕੋਮਾਂ ਅਤੇ ਪਰੀਆਡ: ਸੰਵਾਦ ਲਿਖਦੇ ਸਮੇਂ, ਸੰਵਾਦ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਪੰਕਚੂਏਸ਼ਨ ਵਰਤੋਂ, ਜਿਵੇਂ ਕੋਮਾ ਅਤੇ ਪਰੀਆਡ, ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਸੰਵਾਦ ਦੇ ਸੁਹਾਵਣੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਕੋਲਨ: ਸੰਵਾਦ ਵਿੱਚ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਕੋਲਨ ":" ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪਾਤਰ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਵਾਦ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
3. ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਅਤੇ ਬਹੁਭਾਸ਼ੀਤਾ
- ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਲੰਬਾਈ: ਸੰਵਾਦ ਲੰਬਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ; ਇਹ ਸਧਾਰਨ ਅਤੇ ਲਘੂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਲੰਬੇ ਸੰਵਾਦਾਂ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਸਿੱਧੇ ਵਿਚ ਬਟਾਂਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਬਹੁਭਾਸ਼ੀਤਾ: ਸੰਵਾਦ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਸਿੱਧੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਬੇਸਰਤਾ ਜਾਂ ਜਿਓਗ੍ਰਾਫੀਕਲ ਜ਼ੁਬਾਨ ਦਾ ਅਤਿ ਉਪਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
4. ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਟੋਨ
- ਭਾਵਨਾਵਾਂ: ਸੰਵਾਦ ਲਿਖਦੇ ਸਮੇਂ, ਪਾਤਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਟੋਨ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦਰਸਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਤਰ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਗੁਣਾ ਅਤੇ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
- ਆਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਬੋਲੀ: ਸੰਵਾਦ ਵਿੱਚ ਪਾਤਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਬੋਲੀ ਦਾ ਆਰੰਭ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਫਿਲਮ ਦੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਤੇ ਉਪਯੋਗੀ ਹੋਵੇ।
5. ਕਮੇਂਟ ਅਤੇ ਐਕਸ਼ਨ
- ਕਮੇਂਟ: ਫਿਲਮ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਵਿੱਚ, ਸੰਵਾਦ ਦੇ ਬਾਅਦ ਕਮੇਂਟ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੰਭਾਵਿਤ ਐਕਸ਼ਨ ਜਾਂ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਐਕਸ਼ਨ ਲਾਈਨਾਂ: ਸੰਵਾਦ ਦੇ ਨਾਲ, ਐਕਸ਼ਨ ਲਾਈਨਾਂ ਜੋ ਕਿ ਪਾਤਰ ਦੀ ਹਲਚਲ ਜਾਂ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਵੀ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ।
ਉਦਾਹਰਣ:
scss
Copy code
JOHN
(ਨਿਰਾਸੀ ਨਾਲ)
ਮੈਂ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੁਲਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ।
MARY
(ਹੌਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ)
ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ, ਸਾਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਨਿਯਮ ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰਨ ਅਤੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਸੁਨਹਿਰੇ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਉਚਿਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਸਹੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3. ਫਿਲਮ ਦੀਆਂ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਹਨ?
ਫਿਲਮ ਦੀਆਂ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਬਹੁਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਕਿਸਮ, ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਪੇਸ਼ਕਸ਼, ਅਤੇ ਮੁਹਾਵਰੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਫਿਲਮ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਇਹ ਹਨ:
1. ਡਰਾਮਾ (Drama)
- ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ: ਇੰਟੈਂਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ, ਗਹਿਰੇ ਅਰਥ, ਅਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰਿਤ ਕਹਾਣੀਆਂ।
- ਉਦਾਹਰਣ: The
Shawshank Redemption, The Godfather।
2. ਕਾਮੇਡੀ (Comedy)
- ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ: ਹਾਸਿਆਤਮਕ ਤੱਤ, ਹਾਸਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਸਥਿਤੀਆਂ।
- ਉਦਾਹਰਣ: The
Hangover, Superbad।
3. ਥਰਿਲਰ (Thriller)
- ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ: ਸਸਪੈਂਸ, ਰੋਮਾਂਚਕ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਅਤੇ ਸਰਗਰਮੀ।
- ਉਦਾਹਰਣ: Se7en,
The Silence of the Lambs।
4. ਸਾਇੰਸ ਫਿਕਸ਼ਨ (Science Fiction)
- ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ: ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ, ਆਗਾਮੀ ਜਾਂ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਧਾਰਣਾ, ਅਤੇ ਐਲੀਆਂ।
- ਉਦਾਹਰਣ: Blade
Runner, The Matrix।
5. ਫੈਂਟਸੀ (Fantasy)
- ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ: ਜਾਦੂ, ਅਦਭੁਤ ਜਗਤ, ਅਤੇ ਮਿਥਿਕਲ ਤੱਤ।
- ਉਦਾਹਰਣ: The
Lord of the Rings, Harry Potter।
6. ਐਕਸ਼ਨ (Action)
- ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ: ਰੋਮਾਂਚਕ ਮਾਰਪਿੱਟ, ਤੇਜ਼ ਗਤੀ, ਅਤੇ ਖਤਰੇ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼।
- ਉਦਾਹਰਣ: Mad
Max: Fury Road, Die Hard।
7. ਹਾਰਰ (Horror)
- ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ: ਡਰਾਊਣੇ ਤੱਤ, ਭੈੜੇ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਅਤੇ ਭਯਨਕ ਪਲ।
- ਉਦਾਹਰਣ: The
Exorcist, Get Out।
8. ਰੋਮਾਂਸ (Romance)
- ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ: ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੂਲ, ਜਨਾਨੀ ਅਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਪਲ।
- ਉਦਾਹਰਣ: Pride
and Prejudice, La La Land।
9. ਮਿਊਜ਼ਿਕਲ (Musical)
- ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ: ਗਾਣੇ ਅਤੇ ਨ੍ਰਿਤਯ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ।
- ਉਦਾਹਰਣ: The
Sound of Music, Mamma Mia!।
10. ਪੈਰੋਡੀ (Parody)
- ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ: ਮੌਜੂਦਾ ਫਿਲਮਾਂ ਜਾਂ ਜਨਰਾਂ ਦਾ ਮਜ਼ਾਕ, ਥੋੜ੍ਹੇ ਵਿਲੱਖਣ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਉਦਾਹਰਣ: Airplane!,
Scary Movie।
11. ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ (Animation)
- ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ: ਗ੍ਰਾਫਿਕਸ ਅਤੇ ਐਨੀਮੇਟੇਡ ਇਮੇਜਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਵੱਡਿਆਂ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ੈਲੀਆਂ।
- ਉਦਾਹਰਣ: Toy
Story, Spirited Away।
12. ਡੋਕੂ-ਡਰਾਮਾ (Docudrama)
- ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ: ਵਾਸਤਵਿਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਉਦਾਹਰਣ: The
Social Network, Schindler's List।
ਹਰ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਵਿਲੱਖਣ ਕਹਾਣੀ telling, ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਸਟਾਈਲ, ਅਤੇ ਰੋਮਾਂਚਕ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਫਿਲਮ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਲੁਭਾਉਣ ਵਾਲੇ ਤੱਤ ਨੂੰ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਅਧਿਆਇ
13: ਸਿਨੇਮਾ ਲਈ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਣ: ਕਹਾਣੀ, ਸਕ੍ਰੀਨਪਲੇਅ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ
ਭੂਮਿਕਾ
ਸਿਨੇਮਾ ਲਈ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਣ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ: ਕਹਾਣੀ, ਸਕ੍ਰੀਨਪਲੇਅ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ। ਇਹਨਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਨੂੰ ਪਟਕਥਾ ਜਾਂ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਣ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਹੈ ਕਿ ਸਿਨੇਮਾ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਰੋਚਕ ਕਹਾਣੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਜੋ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹ ਸਕੇ।
ਕਹਾਣੀ
- ਮੁਢਲਾ ਵਿਚਾਰ: ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਇੱਕ ਵਿਚਾਰ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਇੱਕ ਸਤਰ ਦੇ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਸਫੇ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਨਾਵਲ, ਜੀਵਨੀ ਜਾਂ ਘਟਨਾ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ: ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਨਿਰਮਾਤਾ ਅਤੇ ਸਪਾਂਸਰ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਆ ਸਕੇ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸਮਾਜਕ ਪਿਛੋਕੜ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
- ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ: ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਛੋਟੇ ਫਿਲਮਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਲੰਮੇ ਸੀਰੀਅਲ ਤੱਕ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਮੂਲ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਕਰੀਨਪਲੇਅ
- ਅਰਥ: ਸਕਰੀਨਪਲੇਅ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵਿਚਾਰ ਜਾਂ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਪਰਦੇ 'ਤੇ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕਲਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕਲਾ ਹੈ।
- ਨਿਰਧਾਰਨ: ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਘਟਨਾ-ਸਥਾਨ, ਸਮਾਂ, ਪਾਤਰ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ:
- ਵਨ ਲਾਈਨ ਸਕਰੀਨਪਲੇਅ: ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇ ਡਾਇਲਾਗਾਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਵਿਸਥਾਰ: ਇਸ ਵਿੱਚ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ, ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਡਾਇਲਾਗਾਂ ਨੂੰ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਵਿਚਾਰ ਕੇ ਵਧਾਇਆ ਜਾਂ ਘਟਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਟੌਂਪੋ ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਫ: ਸਕਰੀਨਪਲੇਅ ਦੇ ਟੌਂਪੋ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਸਹੀ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਆਰੰਭ ਅਤੇ ਅੰਤ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਨਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।
ਸੰਵਾਦ
- ਮਹੱਤਤਾ: ਸੰਵਾਦ ਫਿਲਮੀ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਅਭਿਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਸੰਵਾਦ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ, ਆਦਤਾਂ ਅਤੇ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਵਿਆਕਰਨ: ਸੰਵਾਦ ਲਿਖਣ ਦੇ ਲਈ ਕਿਵੇਂ ਕਿ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਮੂਲ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਵੇ, ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।
- ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ: ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਸੰਵਾਦ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ ਸੰਵਾਦ ਹੌਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
- ਉਦਾਹਰਣ: ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫ਼ਿਲਮ 'ਦਿਵਾਰ' ਵਿੱਚ ਅਮੀਤਾਭ ਬਚਨ ਅਤੇ ਸ਼ਸ਼ੀ ਕਪੂਰ ਦੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ, ਜੋ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹਨ, ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਚਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਫੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਨਤੀਜਾ
ਸਿਨੇਮਾ ਲਈ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਣ ਇੱਕ ਸੰਗਠਿਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜੋ ਕਹਾਣੀ, ਸਕਰੀਨਪਲੇਅ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੀ ਸਮਝ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਿਖਾਈ ਵਿੱਚ ਮਾਹਿਰਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹ ਤਿੰਨ ਹਿੱਸੇ ਮਿਲ ਕੇ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨ ਅਤੇ ਰੋਚਕ ਫਿਲਮ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1. ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ (Screenplay) ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਜਾਂ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਪਰਦੇ ਉੱਤੇ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨਾ। ਇਹ ਉਹ ਲੇਖ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਜਾਂ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਘਟਨਾਵਾਂ, ਪਾਤਰਾਂ, ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਦਰਸਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਇਹ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਗ:
1.
ਦ੍ਰਿਸ਼ ਅਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ: ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ ਵਿੱਚ ਹਰ ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਘਟਨਾ ਦੀ ਸਥਿਤੀ, ਸਮਾਂ, ਅਤੇ ਥਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
2.
ਡਾਇਲਾਗ: ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਜਾਂ ਸੰਵਾਦ ਨੂੰ ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਵਾਦ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਕਿਰਦਾਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪਿਛੋਕੜ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਲਿਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
3.
ਕਿਰਦਾਰ: ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ ਵਿੱਚ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਕੀਰਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹਨ। ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਚਲਾਕੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
4.
ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ: ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਹਰੇਕ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਥਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਵਿਭਾਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਫਿਲਮ ਦੀ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
5.
ਤਕਨੀਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ: ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਦੇ ਹਰੇਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਲਈ ਤਕਨੀਕੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੈਮਰਾ ਐਂਗਲ, ਰਾਇਟਿੰਗ, ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ।
ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤਰਕ:
- ਵਨ ਲਾਈਨ ਸਕਰੀਨ ਪਲੇਅ: ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੀਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕੀ ਕਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਹੀ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
- ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਵਿਸਥਾਰ: ਇਸ ਵਿੱਚ ਘਟਨਾ, ਦ੍ਰਿਸ਼ ਅਤੇ ਡਾਇਲਾਗ ਦੀ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਸਪਸ਼ਟ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ ਲਿਖਣ ਵਿੱਚ ਪਟਕਥਾ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਅਤੇ ਸ੍ਰੋਤ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰਤਾ ਸਹਿਤ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2. ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਦਸੋ?
ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ ਦੀਆਂ ਦੋ ਮੁੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ:
1.
ਫੀਚਰ ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ (Feature Screenplay):
o ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ: ਇਹ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ ਲਈ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਧਾਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ 90 ਤੋਂ 120 ਮਿੰਟ ਦੀ ਫਿਲਮ ਲਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
o ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ: ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀਆਂ, ਘਟਨਾਵਾਂ, ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਡਾਇਲਾਗ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਵਰਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਰ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਵਿਵਰਣਾ, ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਪੂਰੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
2.
ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ (Television Screenplay):
o ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ: ਇਹ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅ ਜਾਂ ਸੈਰਿਯਲ ਲਈ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਜ਼ ਦੀ ਕਿਸਮ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡਰਾਮਾ, ਕਾਮੇਡੀ, ਜਾਂ ਸੈਲੀਫੀ।
o ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ: ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਅਲੱਗ ਅਲੱਗ ਐਪੀਸੋਡਾਂ ਲਈ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਕਿਸੇ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ ਨਾਲੋਂ ਛੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਐਪੀਸੋਡ ਵਿੱਚ ਇਕ ਨਵਾਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਸੀਰੀਜ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ ਜਾਂ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਲੰਬਾਈ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਭਾਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3. ਸੰਵਾਦਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਕੀ ਹੈ?
ਸੰਵਾਦਾ (Dialogue) ਕਹਾਣੀ ਦੀਆਂ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਫਿਲਮਾਂ, ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅਜ਼, ਅਤੇ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਵਾਦਾ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਹਨ:
1.
ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਆਗੇ ਵਧਾਈ:
o ਸੰਵਾਦਾ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਥਿਤੀਆਂ, ਘਟਨਾਵਾਂ, ਅਤੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
2.
ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਵਿਕਾਸ:
o ਇਹ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਆਤਮ-ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੰਜੀਵਨੀ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸੰਜੀਵਨੀ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।
3.
ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ:
o ਸੰਵਾਦਾ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦੁਆਰਾ, ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
4.
ਕਥਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਉਣਾ:
o ਸੰਵਾਦਾ ਕਥਾ ਦੀ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਹੰਕਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਕਟਾਈ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਗੁਫ਼ਤਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
5.
ਥੀਮ ਅਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਾ ਪੇਸ਼ਕਸ਼:
o ਸੰਵਾਦਾ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸੰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਥੀਮ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੱਚਾਈ, ਆਦਰਸ਼, ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਝਾਅਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸੰਵਾਦਾ ਨਾ ਸਿਰਫ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਹੰਕਾਰ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਨਾਲ ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਅਤੇ ਸਮਝ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਅਧਿਆਇ-14:
ਵਿਹਾਰਕ ਆਲੋਚਨਾ: ਫਿਲਮ ਦੀ ਵਿਹਾਰਕ ਆਲੋਚਨਾ
ਭੂਮਿਕਾ
ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਸਮਾਜਕ ਪਦਾਰਥ ਹੈ। ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵ, ਇੱਛਾਵਾਂ, ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੁਸਰੇ ਤੱਕ ਸੰਚਾਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਧਨ ਸ਼ਬਦ, ਆਵਾਜ਼, ਸੰਗੀਤ, ਕਵਿਤਾ, ਨ੍ਰਿਤ, ਚਿੱਤਰਕਲਾ, ਆਦਿ ਹਨ। ਫਿਲਮ ਇਸ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਸਮਾਜ
1.
ਫਿਲਮ ਦਾ ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਫਿਲਮ ਸਿਰਫ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਸਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਵਾਪਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਦਰਪਣ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਲਮਾਂ ਅਕਸਰ ਸਮਾਜਿਕ ਮਸਲਿਆਂ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ 'ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ' ਨੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਬੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ।
2.
ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼: ਫਿਲਮਾਂ ਇੱਕ ਖਾਸ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਖੇਤਰ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਛਾਣ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
3.
ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਨਾਟਕ: ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਗੁਣਾਤਮਕ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਹਾਣੀ, ਸੰਵਾਦ, ਅਦਾਕਾਰੀ ਅਤੇ ਗੀਤ-ਸੰਗੀਤ। ਪਰ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨ ਵਿਧੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕੋਲਾਜ ਅਤੇ ਕੈਮਰਾ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਨਾਟਕ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਾਟਕ ਸਧਾਰਣਤ: ਲਾਈਵ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਫਿਲਮ ਮਾਧਿਅਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਜਾਂ ਪੂਰਬੀ ਨਾਟਕਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ।
4.
ਫਿਲਮ ਦੀ ਤਿਆਰੀ: ਫਿਲਮ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਲਾ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਚੋਣ, ਪਟਕਥਾ ਦੀ ਤਿਆਰੀ, ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਭਰਤੀ, ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ, ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ, ਕੈਮਰਾ ਮੈਨ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫ਼ੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਡਿਊਸਰ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਨਾਲ ਫਿਲਮ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸਮੂਹਿਕ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਫਿਲਮਾਂ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਕਲਾ ਰੂਪ ਹਨ ਜੋ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖਾਸ ਦਿਸ਼ਾ ਅਤੇ ਦਸ਼ਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਮਨੋਰੰਜਨ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਮਾਜਕ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦਾ ਸਾਧਨ ਵੀ ਹਨ।
ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1. ਫ਼ਿਲਮ ਇਕ ਅਤੀਅੰਤ ਗੰਭੀਰ ਕਲਾ ਹੈ ਕਿਵੇਂ?
ਫ਼ਿਲਮ ਇੱਕ ਅਤੀਅੰਤ ਗੰਭੀਰ ਕਲਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕਲਾ ਦੇ ਕਈ ਅਸਪੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਨਵੀਂ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਕੁਝ ਕਾਰਣ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਰਕੇ ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਕਲਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ:
1.
ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦ: ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਨਾਟਕ, ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਗਹਿਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸੋਚਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
2.
ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਕਲਾ: ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿੱਤਰਕਲਾ, ਸਪੈਸ਼ਲ ਇਫੈਕਟਸ, ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਦੇਖਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਅਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਤਜਰਬਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਐਲਿਮੈਂਟਾਂ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਕਲਾ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਪੱਧਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
3.
ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਧੁਨ: ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਅਹਿਮ ਸਥਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਹੀ ਰਿਦਮ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੰਗੀਤ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
4.
ਕਿਰਦਾਰ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰੀ: ਅਦਾਕਾਰੀ ਕਲਾ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲਿਆਕਤ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਜੀਵੰਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਤਤਵਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
5.
ਸੰਪਰਕ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵ: ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਮਾਧਿਆਮ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਣਾਂ ਕਰਕੇ, ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਕਲਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਮਾਧਿਆਮ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਆਰਟਿਸਟਿਕ ਅਨੁਭਵ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2. ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਭੂਮਿਕਾ ਕੀ ਹੈ?
ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਭੂਮਿਕਾ ਕਾਫੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਾਰਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਿਨੇਮਾ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮਾਜਿਕ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ:
1.
ਸਮਾਜਿਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ: ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸੱਭਿਆਚਾਰਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਿਕ ਮੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਜਾਂ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੀ ਹਨ।
2.
ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ: ਸਿਨੇਮਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆਤਮਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਸੋਚਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਚੇਤਨਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
3.
ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਅਤੇ ਰੈਪ੍ਰੇਜ਼ੇਂਟੇਸ਼ਨ: ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਗਾਂ, ਨਸਲਾਂ, ਅਤੇ ਜੈਂਡਰ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਭਿੰਨ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੂਹਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਰੈਪ੍ਰੇਜ਼ੈਂਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
4.
ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ: ਸਿਨੇਮਾ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਿਆਂ ਅਤੇ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਕਮੈਂਟਰੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਸਮਾਜਿਕ ਮਸਲਿਆਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
5.
ਮਨੋਰੰਜਨ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾ: ਸਿਨੇਮਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਤਣਾਅ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
6.
ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਦਰਭ: ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਕਿਸੇ ਸਮੇ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਦਰਭ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਉਤਥਾਨ ਅਤੇ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ, ਸਿਨੇਮਾ ਸਮਾਜ ਦੇ ਕਈ ਮੂਲ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬਦਲਾਅ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ੩. ਸਿਨੇਮਾ ਯਥਾਰਥ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵਿਚਰਦਾ ਰੈ ਕਿਵੇਂ?
ਸਿਨੇਮਾ ਯਥਾਰਥ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵਿਚਾਰਦਾ ਹੈ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ:
1.
ਸਮਾਜਿਕ ਦਰਸ਼ਨੀਤਾ: ਸਿਨੇਮਾ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸੱਚੇ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗਰੀਬੀ, ਅਸਮਾਨਤਾ, ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤੰਗੀ, ਦਾ ਪ੍ਰਤਿਨਿਧਿਤਵ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
2.
ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਨੁਭਵ: ਸਿਨੇਮਾ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ਤੇ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਨਭਵ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਠੀਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।
3.
ਅਸਲੀਅਤ ਅਤੇ ਪਰਦੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ: ਕਈ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਅਸਲੀਅਤ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਰਸ਼ਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਕਲਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸ਼ਾਏ ਗਏ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਬੀਤੇ ਮੰਜ਼ਰਾਂ ਅਤੇ ਗਲਤਫਹਮੀਆਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
4.
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਰਿਵਾਰਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਦਰਭ: ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਅਕਸਰ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਾਜਿਕ ਜਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਸਮਿਆਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਯਥਾਰਥਤਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
5.
ਮਾਨਵਿਕ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ: ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪੈਲੂਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਮਨੋਭਾਵ, ਦਬਾਅ, ਅਤੇ ਮੂਡ। ਇਹ ਅਸਲੀਅਤ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਹਿਸੇਦਾਰੀ ਨੂੰ ਅਨੁਸਾਰ ਸਮਝਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸਿਨੇਮਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਢੰਗਾਂ ਨਾਲ ਯਥਾਰਥ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਆਮ ਜੀਵਨ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਬਾਹਰੀ ਪ੍ਰভাব ਦੇ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ੫. ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਕੀ ਹੈ?
ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਕਈ ਪਹਲੂਆਂ ਵਿੱਚ ਸਮਝੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ:
1.
ਸੰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਅਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ: ਸਿਨੇਮਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਰਿਵਾਜਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੂ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਜੁੜਾਵ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬਦਲਾਅ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਭਿੰਨ ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਵਿਰਲ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਦਾ ਹੈ।
2.
ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਸੁਚੇਤਨਾ: ਸਿਨੇਮਾ ਅਕਸਰ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਮਸਲੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗਰੀਬੀ, ਅਸਮਾਨਤਾ, ਅਤੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ, ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਰਣਯਕ ਸੁਚੇਤਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਤੇ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
3.
ਮਨੋਰੰਜਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਕਸ਼: ਸਿਨੇਮਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮੂਲ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਇਹ ਆਮ ਜੀਵਨ ਦੇ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਦੁਖ-ਦਰਦ ਤੋਂ ਠੰਢਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨਕ ਅਨੁਭਵ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
4.
ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਸਿਨੇਮਾ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਤਜਰਬੇ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਹਾਲਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਸਿਰਜੇ ਗਏ ਪਾਤਰਾਂ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
5.
ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ: ਸਿਨੇਮਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆਵਾਨ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਅਤੇ ਐਕਸ਼ਨ ਗੱਲਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਢ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।
6.
ਕਲਾ ਦਾ ਅਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ: ਸਿਨੇਮਾ ਇੱਕ ਸੱਚੀ ਕਲਾ ਰੂਪ ਹੈ, ਜੋ ਫਿਲਮਿੰਗ, ਡਾਇਰੈਕਸ਼ਨ, ਐਕਟਿੰਗ, ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਮਿਲਾਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਲਾ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਾਜ਼ਗਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਅਤੇ ਮਹਸੂਸ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਮਹੱਤਤਾਵਾਂ ਇਸਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰੇਕ ਪਾਸੇ ਵਿੱਚ ਅਹੰਕਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
