DPBI506 : ਆਧੁਨਨਕ ੱਛਭੀ ਕਾਨਿ ਸ਼ਾਸਤਯ ਅਤ ਨਿਹਾਯਕ ਰਚਨਾ
ਅਧਿਆਇ-1: ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸੰਕਲਪ
ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ
ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ, ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਕਲਾ ਨੂੰ ਕਿਰਤੀ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਨਵ ਕਿਰਤ ਪੂਰੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਮੁਤਾਬਕ, ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਰਚਨਕਾਰ ਆਪਣੇ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਦਰਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਸਮਾਜਿਕ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਵਿੱਚ, ਸਾਨੂੰ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਸਹਿਤ ਤੱਤ ਅਤੇ ਅਧਾਰ ਵਿਚਾਰਨੀਆਂ ਹਨ।
ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸੰਕਲਪ
1.
ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਸੰਦਰਭ: ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਮੁਤਾਬਕ, ਸਾਹਿਤ ਸਮਾਜ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤਿਬਿੰਬ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤ ਉਸ ਸਮਾਜ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਾਜਿਕ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਹ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
2.
ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾਂ: ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਦਵੰਦਵਾਦ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਦਰਸ਼ਨ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਤੱਤਕੂਪ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਨੂੰ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
3.
ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ: ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਮੰਤਵ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤ ਨੂੰ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਇਹ ਵਿਸਲੇਸ਼ਣ ਸਹਿਤਕ ਕਿਰਤ ਦੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਸਮਝਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
4.
ਵਿਗਿਆਨਕ ਦਰਸ਼ਨ: ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿਗਿਆਨਕ ਦਰਸ਼ਨ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਧਿਆਨ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਰਿਪੇਖ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਉਤੇ ਹੈ। ਇਸ ਅਨੁਸਾਰ, ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀਆਂ ਆਧਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
5.
ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ: ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਮੁੱਚੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕਤਾ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸਾਤਮਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
6.
ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੀ ਖਾਸੀਅਤ: ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਸਿਰਫ ਸਿਧਾਂਤਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਵੀਕਾਰਦਾ, ਸਗੋਂ ਇਸਦਾ ਮਕਸਦ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਸਾਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਬਦਲਾਅ ਲਈ ਰਾਹ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
7.
ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਮੱਤਤਾ: ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਨਾ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਆਨੰਦ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਸਮਾਜਿਕ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਲਈ ਇੱਕ ਔਜ਼ਾਰ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸੰਖੇਪ
ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸੰਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਅਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਵਿੱਚ ਗਹਿਰਾਈ ਨਾਲ ਰੂਬਰੂ ਹੋਣਗੇ। ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ ਨਾ ਸਿਰਫ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਆਨੰਦ, ਸਗੋਂ ਸਮਾਜਿਕ ਬਦਲਾਅ ਅਤੇ ਤਬਦੀਲੀ ਲਈ ਵੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸੈਸਤਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ।
ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ
ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ (Marxist Criticism) ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਧਾਰਣਾ ਹੈ ਜੋ ਸਿਆਸੀ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਦਰਭਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਟੇ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਜਰਿਆ ਹੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਹੋਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੁੱਢੇ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ:
1.
ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਦਰਭ:
o ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਕੰਮ ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬਦਲਾਅ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਨਿਧਿਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
o ਇਸਦੇ ਤਹਿਤ, ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਆਰਥਿਕ ਸਵਰੂਪ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿਰੋਧਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
2.
ਵਰਗ-ਸੰਘਰਸ਼ (Class Struggle):
o ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਵਿੱਚ ਵਰਗ-ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਕਲਪਨਾ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾ ਕੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਧਾਰਣਾ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਸਾਹਿਤ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
o ਇਹ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਪੱਤੀ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਵਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਜੰਗ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
3.
ਪਦਾਰਥਵਾਦ
(Materialism):
o ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਨੂੰ ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨੂੰ ਪਦਾਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
o ਇਸ ਵਿੱਚ, ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਕ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥਿਕ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿੱਚ ਸਮਝਦੇ ਹਨ।
4.
ਚੇਤਨਾ ਅਤੇ ਅਰਥਬੁੱਧੀ:
o ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਮਨੁੱਖੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿੱਚ ਸਮਝਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
o ਚੇਤਨਾ ਜਾਂ ਅਰਥਬੁੱਧੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਕਲਾ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
5.
ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਿਤੀਆਂ:
o ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਸਮਾਜ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮਾਜ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸਥਿਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
o ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਸਮਾਜਿਕ ਮਸਲਿਆਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
6.
ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਸਮਾਜਕ ਰੂਪ:
o ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਇਹ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
o ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰਲੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
7.
ਸਮਾਜਿਕ ਬਦਲਾਅ ਲਈ ਸਾਧਨ:
o ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਧਿਆਨ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਇੱਕ ਤਾਕਤਵਰ ਸਾਧਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
o ਇਹ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਦੁਆਰਾ ਸਮਾਜਿਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਤੇ ਬਦਲਾਅ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਲਈ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰੀਆ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਸਮਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੱਤਾਂ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਇੱਕ ਮਦਦਗਾਰ ਟੂਲ ਹੈ।
ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਵਿਚ ਵਸਤੂ ਤੋਂ ਰੂਪ ਬਾਰੇ ਕੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਲੈ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿਚ ਵਰਣਨ ਕਰੋ|
ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਵਿੱਚ "ਵਸਤੂ" ਅਤੇ "ਰੂਪ" (Content and Form) ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਹ ਚਰਚਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਲਾਤਮਕ ਰੂਪ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਸਹਿਤ ਦੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵਿੱਚ "ਵਸਤੂ" ਅਤੇ "ਰੂਪ" ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਬਿੰਦੂ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ:
1. ਵਸਤੂ ਅਤੇ ਰੂਪ ਦੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ:
- ਵਸਤੂ
(Content): ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਉਹ ਸਮੱਗਰੀ ਜਾਂ ਮੁੱਢਲੀ ਵਿਚਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਰਚਨਾ ਦਾ ਮੂਲ ਵਿਯ ਜਾਂ ਸੁਨੇਹਾ ਹੈ ਜੋ ਕਹਾਣੀ, ਕਵਿਤਾ, ਨਾਟਕ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਰੂਪ (Form): ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਉਹ ਢਾਂਚਾ ਜਾਂ ਸ਼ੈਲੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲਿਖਾਈ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ, ਗ੍ਰਾਫਿਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨ, ਵਾਕਾਂਸ਼ਾਂ ਦੀ ਬਣਤਰ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਚਨਾਤਮਕ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।
2. ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵਸਤੂ ਅਤੇ ਰੂਪ ਦਾ ਸੰਬੰਧ:
- ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਵਿੱਚ, ਵਸਤੂ ਅਤੇ ਰੂਪ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਬੰਧ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰੂਪ (Form) ਵਸਤੂ (Content) ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਸਮਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਇਸ ਧਾਰਣਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਰੂਪ ਉਹ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਵਸਤੂ ਦਰਸਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਕਲਾਤਮਕ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀ ਹੈ।
3. ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ:
- ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੀ ਦਲੀਲ ਹੈ ਕਿ ਰੂਪ ਅਤੇ ਵਸਤੂ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਅਖਿਆ ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਰੂਪ ਕਲਾਤਮਕ ਰਚਨਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਵਿਰੋਧਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਇੱਕ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਰੂਪ ਸਦਾਂਸ਼ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਰੂਪ ਨਾਲ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
4. ਵਰਗ-ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਰੂਪ:
- ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਵਿੱਚ ਵਰਗ-ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਰੂਪ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਨੂੰ ਵੀ ਖੋਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਰਗ-ਸੰਘਰਸ਼ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਰੂਪ ਦੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਰੂਪ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਜਾਂ ਸਮਝਣ ਨਾਲ, ਪਾਠਕ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਿਖਾਰੀ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਕਲਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।
5. ਰੂਪ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕਤਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਬਦਲਾਅ:
- ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਇਹ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰੂਪ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜਕ ਬਦਲਾਅ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਰੂਪ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਕਲਾਤਮਕ ਰਚਨਾ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਵੇਂ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਸਾਰ ਵਿੱਚ, ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਵਿੱਚ ਵਸਤੂ ਅਤੇ ਰੂਪ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਨਾਲ, ਇੱਕ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਇਹ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਲਾਤਮਕ ਰਚਨਾ ਦੇ ਰੂਪ ਅਤੇ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਨੇ ਨੋਟ ਲਿਖੋ।
ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ, ਸੰਸਥਾ ਜਾਂ ਸਮੂਹ ਦੀ ਉਸ ਸਮਰਥਾ ਅਤੇ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਆਪਣੇ ਟਾਰਗਿਟਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਜਾਂ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨਦਾਰੀ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਮੂਲ ਤੱਤ ਹੈ ਜੋ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਉੱਪਲਬਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ:
1.
ਲਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਉਮੀਦ:
o ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਲਕਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਮੇਟਮੈਂਟ ਅਤੇ ਧਿਰਜ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਮੀਦ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਧੀਆ ਨਤੀਜੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਚੰਗੇ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਜਾਰੀ ਰੱਖੇ ਜਾਣਗੇ।
2.
ਉੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਯਕੀਨਦਾਰੀ:
o ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਚੁਣੌਤੀ ਨੂੰ ਮੌਕਾ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਮਰਥਾ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਲਕਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ।
3.
ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਲਚੀਲਾਪਣ:
o ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਸਦਾਰਥ ਨਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਲਚੀਲਾਪਣ ਸਮੇਤ ਹੋਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ।
4.
ਸਮਾਂ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾ:
o ਪ੍ਰਤੀਬੱਧ ਵਿਅਕਤੀ ਸਮਾਂ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਅਪਨਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਲਕਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਹ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਸੁਚਾਰੂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਅਤੇ ਸਮਾਂ ਬੰਨ੍ਹੇ ਰਹਿਣਾ ਹੈ।
5.
ਅਸਲ-ਪੁਰਾਣੇ ਅਤੇ ਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਰਨਾ:
o ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਮੂਲ ਵਿੱਚ ਅਸਲ-ਪੁਰਾਣੇ ਮੂਲ ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਖੁਦ ਨੂੰ ਸਵੈ-ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਦੌੜਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਯਾਸਾਂ ਨੂੰ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
6.
ਇੰਨੋਵੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਤਿਆਰੀ:
o ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਵਿਅਕਤੀ ਨਵੀਆਂ ਅਤੇ ਅਮਲਯੋਗ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਹਲਾਂ ਨੂੰ ਖੋਜਨ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਤਿਆਰੀ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਯੋਜਨਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਲਕਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰਨਾ।
7.
ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ:
o ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਮਰਥਾ ਅਤੇ ਯੋਗਤਾ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਲਕਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸੁਣਹਿਰੀ ਮੌਕਿਆਂ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਦੇ ਲਾਭ:
- ਉੱਚ ਸਫਲਤਾ ਦਰ: ਆਪਣੇ ਲਕਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲਾਹੂ ਨਾਲ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਯਕੀਨਦਾਰੀ।
- ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਕਾਸ: ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਲਚੀਲਾਪਣ ਨਾਲ ਖੁਦ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨਾ ਅਤੇ ਵਧਾਉਣਾ।
- ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਸਮਰਥਾ: ਵਧੀਆ ਨਤੀਜੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨਾਲ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਅਗੇ ਵਧਣਾ।
- ਉੱਚ ਆਤਮ-ਮੁਲਾਂਕਣ: ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਸਮਰਥਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ।
ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਇੱਕ ਐਸਾ ਤੱਤ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸ਼ਾਨੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਪਯੋਗੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਲਕਸ਼ਾਂ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਅਤੇ ਉਮੀਦਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿਚ ਵਰਏਨ ਕਰੋ।
ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਇੱਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਯਥਾਰਥਪੂਰਕ ਅਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਅਦਾਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ, ਆਰਥਿਕ ਸਮਾਨਤਾ, ਅਤੇ ਇਨਸਾਨੀ ਮੂਲਾਂਕਣ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ:
1.
ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਸਬਲਤਾ:
o ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਬਰਾਬਰੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਲੜੀਆਂ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨਤਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਧਨ, ਸ਼ੈਸ਼ਾ, ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਹੱਕਾਂ ਵਿੱਚ।
2.
ਸਥਿਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਕਦਰਵਾਨ ਅਦਾਰਸ਼ਾਂ:
o ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਸਥਿਤਿਕਤਾ ਨੂੰ ਅਹੰਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਬਲਕਿ ਇਸ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲੇ ਅਤੇ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਅਦਾਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ 'ਤੇ ਲਾਭ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇ।
3.
ਸਮਾਜਿਕ ਆਰਥਿਕ ਸੰਰਚਨਾ:
o ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਸਮਾਜਿਕ ਆਰਥਿਕ ਸੰਰਚਨਾ ਦੀ ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ, ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਪੱਧਰਾਂ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਲਾਭਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।
4.
ਇਨਸਾਨੀ ਹੱਕ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰ:
o ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਵਸਤੂ ਦੇ ਬਰਾਬਰੀ ਲਈ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
5.
ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੀ ਕਦਰ:
o ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੇ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦੇ ਉਪਰਾਲੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
6.
ਸਥਿਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ:
o ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਅਤੇ ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਜੋ ਸਥਿਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਥਿਤਿਕਤਾ ਨੂੰ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਦੇ ਲਾਭ:
- ਸਮਾਜਿਕ ਬਰਾਬਰੀ: ਇਹ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਸਿਸਟਮ: ਇਹ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਇਨਸਾਨੀ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ: ਇਹ ਹੱਕਾਂ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਲਈ ਢੰਗ: ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦੇ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਰੁਝਾਨਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵਾਸਤਵਿਕਤਾ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਸਮਝਦਾ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਥਿਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਤਰੀਕੇ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
You need to WRITE summary in long details and point-wise, paragraph-wise in Punjabi to explain below lesson ਅਧਿਆਇ-1:_ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸੰਕਲਪ ਇਸ ਇਕਾਈ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਉਪਰੰਤ ਵਿਦਿਆਰਥੀ- ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਤੇ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਪ੍ਰਛਲੀ ਤੋਂ ਜਾਇ ਹੋਏਗੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਤੋ ਸਾਰਥਕਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਗੇ। ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਨਾ ਦੇ ਕਾਬਲ ਬਏਨਗੇ। ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸਟੀਕੋਝ ਤੋਂ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰ ਸਕ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੋਏਗੇ। ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ: ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਹਿਤ/ਕਲਾ ਉਸਾਰ ਦਾ ਅੰਗ ਹੈ। ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜ ਨੂੰ ਦੈਵੀ ਮਿਹਰ ਨਹੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਦਾ ਬਲਕਿ ਇਹ ਵਿਸਵਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੰਖ ਆਪਏ ਯਤਨਾ ਰਾਟੀ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਾਰ ਇਕ ਕਿਰਤੀ ਕਿਸੇ ਮਸੀਨ ਜਾਂ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਸਰੀਰਕ ਜਾਂ ਬੌਧਿਕ ਕਿਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਵੀ ਬੈਧਿਕ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜ ਦੀ ਕਿਰਤ ਕਰਦਾ ਗੀ ਸਾਹਿਤ, ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਦਾ ਇੱਕ ਅੰਗ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਤੋ ਕਲਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮਾਜਿਕ ਬਏਤਰ ਦਾ ਉਸਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਮਾਰਕਸ ਨੇ ਕਿਸੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਬਛਤਰ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਏ ਲਈ ਨੀਂਹ ਅਤੇ ਉਸਾਰ ਸੰਕਲਪਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਦਾ ਆਰਥਿਕ ਢਾਂਚਾ ਉਸ ਦੀ ਨੀਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੀਹ ਉੱਤੋਂ ਹੀ ਉਸ ਸਮਾਜ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਧਰਮ, ਨੈਤਿਕਤਾ, ਦਰਸਨ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਕਲਾ ਉਸਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਉ ਸਾਹਿਤ, ਸਮਾਜਿਕ ਬਣਤਰ ਦਾ ਉਸਾਰ ਹੈ। ਸਾਹਿਤ ਸਮਾਜ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਧਨ ਹੈ। ਸਾਹਿਤ ਆਪਈ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਰਾਟੀ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਧਨ ਬਝਦਾ ਹੈ। ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਦੀ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਸੰਕੇਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਵੱਖਵੱਖ ਚਿੰਤਕਾਂ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੁਹਜ ਸਾਸਤਰੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਇਹ ਸਮੀਖਿਆ ਪ੍ਰਛਾਲੀ ਬਾਰਰਮੁਖੀ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਲੀਹਾਂ ਉੱਪਰ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈ। ਇਸ ਅਮੀਰ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋ ਹੁਏ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਆਪਈ ਮੌਲਿਕ ਸੁਹਜ ਸਾਸਤਰ ਬਏ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੋ ਇਸ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਚਿੰਤਕ ਸੁਹਜਾਤਮਕ ਪੱਖਾਂ ਜਾਂ ਲਲਿਤ ਕਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਰਖਦੇ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਤੋਂ ਸਾਡਾ ਭਾਵ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਉਸ ਆਲੋਚਨਾ ਤੋਂ ਹੈ ਜੋ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਪੰਧਰ ਤੋ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਨੂੰ ਆਪਈ ਮੂਲ ਡਾ.ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ ਅਨੁਸਾਰ “ਉਹ ਆਲੋਚਨਾ ਜੋ ਦਾਰਸਨਿਕ ਕੂਪ ਵਿਚ ਦਵੰਦਵਾਦ ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਦੀ ਧਾਰਨੀ ਹੈ ਤੋਂ ਜੋ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਇਸ ਦਰਸਨ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਤੀਪਾਦਤ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ _ ਵੇਖਏ ਜਾਂ ਸਮਝਏ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੀ ਹੈ _, ਉਸ ਆਲੋਚਨਾ ਨੰ ਅਸੀਂ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਨਾਂ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਨੂੰ ਦਵੰਦਵਾਦ ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਭਾਵ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਦਰਸ਼ਨ ਆਪਈ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਵੱਜੋਂ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਹੈ ਤੋ ਇਸਦੀ ਵਿਧੀ ਜਾਂ ਵਿਗਿਆਨ ਦੰਵਦਵਾਦ ਹੈ। _ਦੰਵਦਵਾਦ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਚਿੰਤਨ ਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚਲੀ ਗਤੀ ਦੇ ਸਮਾਨਯ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਕਰਵਾਉਏ ਵਾਲਾ ਗਿਆਨ ਹੈ। ਸੋ _ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ/ਪਦਾਰਬਵਾਦੀ ਦਿਸ਼ਟੀਕੋਏ ਉਹ ਦਿਸ਼ਟੀਕੋ£ ਹੈ ਜੋ ਨਾਲ ਸਮਝ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸਨੂੰ ਦੰਵਦਵਾਦ ਭੌਤਿਕਵਾਦ0੧੩੬੮0੦੩। ੧੧੩੧੬॥੩(ਭ॥ ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਦਿਸਦੇ ਜਗਤ ਦੀ ਰਕੀਕਤ ਨੂੰ ਭੌਤਿਕ ਵ ਰਤਾਰੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸੰਕਲਪਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਹ ਸਮੁੱਚਾ ਵਰਤਾਰਾ ਵਿਰੋਧ-ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਿਯਮ ਅਧੀਨ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਗੇ ਸਮੁੱਚਾ ਵਰਤਾਰਾ ਗਿਛਤਮਕ ਤੋਂ ਗੁਛਾਤਮਕ ਹੈ। ਨਿਸੇਧ ਦਾਨਿਸੈਧ ਹੈ। ਅਰਥਾਤ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਅਹਿਮ ਸਥਾਨ ਹੈ।ਇਸ ਦਾ ਕਦੇ ਨਾਸ਼ ਨਹੀ ਹੁੰਦਾ। ਚੇਤਨਾ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ਤੋਂ ਹੈ। _ਇਸ ਚਿੰਤਨ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਪਹਿਲੂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਭੈਤਿਕਵਾਦ _ ।੧%੦॥੦੪ ੧੧੧੬9 ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਮਨੁੰਖੀ ਸਮਾਜ ਦਾ ਵਿਸਲੇਸਟ ਆਰਥਿਕ ਤੋ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁਖੈ ਸਮਾਜ ਦਾ ਹੂਏ ਤੱਕ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵਰਗਸੰਘਰਸ ਤੋ ਅਮਾਨਵੀ ਸੋਸ£ ਦਾ ਇਤਿਰਾਸ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਮਾਰਕਸ ਦੇ ਦੋ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਥਨਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । 1 ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਨਵੀ ਕਰਦੀ , ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਹੋਂਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ੇਤਨਾ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। 2 ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਾਂ ਨੇ ਹੁਏ ਤੱਕ ਵੱਖਵੱਖ ਚੰਗਾਂ ਨਾਲ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈਮਸਲਾ ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਬਦਲਦ ਦਾ ਹੈ । ਸੋ ਇਸ ਨੇ ਸਾਹਿਤਿਕ ਰਜ਼ ਨਾਵਾਂ ਦੀ ਅੰਦਰਲੀ ਵਸਤੂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ -ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਰਿਪੇਖ ਨੂੰ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਆਧਾਰ 'ਬਝਾਇਆ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਵਸਤੂ-ਵਾਦੀ ਜਾਂ ਇਤਿਹਾਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ-ਪ੍ਰਵਾਲੀ ਆਖਈ ਉਚਿਤ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਸਨ ਬੀਜ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਦਰਸਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਵਿਗਿਆਨਕ ਦਰਸ਼ਨ ਵੱਜੋਂ ਇਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਮਾਰਕਸ ਤੋ ਏਗਲਸ ਨੇ ਆਪਏ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿਚ 19 ਵੀ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਕੀਤੀ। ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਦਰਸਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇਹ ਦਰਸਨ ਆਪ੬ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਾਂ ਸੁਭਾ ਵਿਚ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਸਮੁੱਚਾ ਸੰਸਾਰ ਇਕ ਸਮੁੱਚੇ ਵਰਤਾਰੇ ਵਿਚੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਇਸ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਕੁਝ ਬਾਹਰਮੁਖੀ ਨਿਯਮ ਹਨ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀ ਅਸੀ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਜਾਏ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਮਾਕਸਵਾਦੀ ਦਰਸ਼ਨ ਆਦਰਸਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਦੇ ਉਲਟ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਜਾਇਆ ਨਹੀ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਹਾਮੀ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਜਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਰੈ । ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਹ ਗਿਆਨ ਵੀ ਸਮਾਜਿਕ ਤੋ ਬੈਖਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੋਸਣ ਰਹਿਤ ਸਮਾਜ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਕਾਂਤੀਕਾਰੀ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਇਲੇ ਮੰਤਵ ਲਈ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਪ੍ਰਛਵਾਲੀ ਨੇ ਸ ਮਾਜਿਕ ਆਰਥਿਕ ਬਝਤਰ ਦਾ ਵਿਸਲੇਸ£ ਪੇਸ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਜਿਸਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਵਸਤੂ ਅਤੇ ਰੂਪ ਆਧਾਰ 08੬ ਅਤੇ ਉਸਾਰ ੧00੬ ਯ੫੧੫੬ ਵਰਗ-ਸੰਘਰਸ਼ ੮1355-510ਊ2€ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ੧੧੬੦੦੬॥ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਦੂਸਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਆਲੋਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲੋਂ ਫ਼ਰਕ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿਚ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਆਪਏ ਸੁਭਾ ਵਿਚ ਸਮਾਜ ਵਿਗਿਆਨਕ ਹੈ । ਤੱਤ ਕੂਪ ਵਿਚ ਇਹ ਮਾਰਕਸ ਤੋਂ ਲੈਨਿਨ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਉੱਪਰ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ । ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਮੰਤਵ ਸਾਹਿਤਿਕ ਕਿਰਤ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਸਾਹਿਤ ਸ਼ਿੰਬ ਦਾ ਵਿਸਲੇਸਣ _ , ਉਸ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਇਸ ਤਰਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਨਾਲ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਇਕ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਤੋ ਨਵੇਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਏ ਤੋਂ ਉਸ ਕਿਰਤ ਨੂੰ ਸਮਝਦ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲੇ। ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਨਾ ਕੇਵਲ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ _ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਮਝੁਏ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਸੋਸਿਤ ਵਰਗ ਦਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਟੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਿਕ ਹਥਿਆਰ ਅਤੇ ਵਿਸਵਦ੍ਰਿਸਟੀਕੋਏ ਬਇਆ ਟੈ। ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਦਰਸ਼ਨ ਕਿਸੇ ਚਿੰਤਕ ਦੀ ਦਿਮਾਰੀ ਕਸਰਤ ਨਾ ਹੋ ਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਾਜਿਕ-ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦੀ ਵੀ ਉਪਜ ਹੈ। 19ਵੀ. ਸਦੀ ਵਿਚ ਸਮੁੱਚੇ ਯੂਰਪ ਵਿਚ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਇਨਕਲਾਬ ਉਦਯੋਗਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਜਾਗੀਰਦਾਰੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦਾ ਟੁੱਟਈ ਅਤੇ ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ . ਬੁਰਜੂਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਲੇਤਰੀ ਵਰਗਾਂ ਦਾ ਪੈਦਾ ਹੋਈ , ਸੰਘਰਸ਼, ਵਿਰੋਧੀ ਟਕਰਾ, ਸਰੀਰ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਲੱਭਤਾਂ-ਕੋਸਿਕਾਵਾਂ :੪॥੪ 999 02੫੪੦ ੫॥੧॥ , ਡਾਰਵਿਨ (1809-1882) ਦੇ ਵਿਕਾਸਵਾਦ ਆਦਿ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਹੀ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਦਰਸਨ ਦੀ ਇੰਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਸਵਦ੍ਰਿਸਟੀਕੋ ਵਜੋਂ ਉਸਾਰੀ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੀ। ਸੋ ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ (1818-83) ਤੌ ਫਰੈਡਰਿਕ ਏਂਗਲਸ (1820-1895) ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਲੈਨਿਨ (1870-1924).ਸਟਾਲਿਨ (1879-1953) ਤੋ ਮਾਉ-ਜੇ-ਤੂੰਗ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ, ਲੁਕਾਚਕਾਰਵਿਲ ਹਾਰਵਰਡ ਫਾਸਟ ਤੌ ਰੈਲਫ ਫਾਕਸ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਤੋ ਟੈਰੀ ਈਗਲਟਨ,ਅਲਥਿਉਸਰ ਪੀਅਰੇ, ਦੈਰੀਦਾ ਤੋਂ ਯੋਂਕ ਲਾਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੂਖਮਤਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਈ ਤੋ ਪ੍ਰਸਾਰੀ ਗਈ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੀ ਅਮੈਰ ਪੰਰਪਰਾ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਆਪਈਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀਮਜੇ ਤੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਥਾਪਿਤ ਗੈ ਸੋ ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੀ ਜੋ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਸਾਮ੍ਰਏ ਆਉਦੀ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਤਰਾਂ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ੨ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਅਨੁਸਾਰ ਸੁਹਜ ਚੇਤਨਾ ਜਮਾਂਦਰੂ ਨੀਂ ਬਲਕਿ ਸਮਾਜਿਕ ਹੈ। ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸੁਹਜ ਸਾਸਤਰ ਦੀ ਇਹ ਮਾਨਤਾ ਰੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਵਿਚਲੀ ਸੁਹਜ ਚੇਤਨਾ ਜਮਾਂਦਰੂ ਨਹੀ, ਬਲਕਿ ਸਮਾਜਿਕ ਗੈ। ਦੂਸਰੇ ਸਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਵਿੱਚ ਸੁਹਜ ਦੀ ਸੋਝੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਜਮਾਂਦਰੂ ਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਬਲਕਿ ਇਹ ਚੇਤਨਾ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਉਹ ਸਮਾਜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਜੰਮਦਾ ਅਤੇ ਪਲਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਸਮਾਜਾਂ ਦੇ ਸੁਹਜ ਮਾਪਦੰਡ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਨਹੀ ਟਨ। ਜੇਕਰ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸੁਹਜ ਚੇਤਨਾ ਜਮਾਂਦਰੂ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਹਜ ਦੇ ਮਾਪਦੰਡ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸੁਹਜ ਸੰਬੰਧੀ ਸਥਾਪਨਾਵਾਂ ਪਿੱਛੇ ਕੁਝੁ ਕੁ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਕੁਝੁ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਸਮੇਂ ਲਾਲ ਸੂਹੇ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਰੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਫ਼ਸੋਸ ਜਾਂ ਦੁੱਖ ਸਮੇਂ ਸਫੈਦ ਰੰਗ ਦਾ ਪ੍ਰਲਨ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਸਮੇਂ ਸਫੈਦ ਰੰਗ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹਨ। ਜੇਕਰ ਮਨੁਖ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਜਮਾਂਦਰੂ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਦੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕ ਖਾਸ ਮੋਕੇ ਖਾਸ ਰੰਗ ਦੇ ਟੀ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨੇ ਜਾਏ ਚਾਰੀਦੇ ਸਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਲੰਮੇ ਕਦ, ਤਿੱਖੇ ਨੈਏ ਨਕਸ਼ ਅਤੇ ਗੋਰੇ ਰੰਗ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸੋਹਈਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਅਫਰੀਕਨ ਦੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਰੀ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਹਨ। ਉੱਥੇ ਕਾਲੀ ਸੁੰਦਰਤਾ (੩੩੦੪ ੩੬੩੫੪) ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹੈ। ਸੁਹਜ- ਬੋਧ ਜਮਾਂਦਰੂ ਨਾ ਹੋਏ ਕਾਰਨ ਰੀ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਵਖਰੇਵੇਂ ਨਜ਼ਰੀ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਅਨੁਸਾਰ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕੁਝ ਵੀ ਨਿਰਾਰਥਕ ਨਟੀ ਸਿਰਜਿਆ। ਸਾਹਿਤ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਿਰਜ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਰਥਕ ਉਦੇਸ ਹੈ। ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ 'ਕਲਾ ਸਮਾਜ ਲਈ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਲਾ ਜਾਂ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਉਦੇਸ ਸਮਾਜ ਲਈ ਸਿਵਮ (ਕਲਿਆਏਕਾਰੀ) ਬਨਾ ਹੈ। ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵਿਅਕਤੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੋਹਾਂ ਪੱਖਾਂ ਤੋਂ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਉਦੇਸ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਉਦੇਸ ਸੁਹਜਾਤਮਕ ਆਨੰਦ ਦੇਈ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਨਿੱਜੀ ਸੰਪੱਤੀ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਤ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇਨਕਲਾਬੀ ਪਰਿਵਰਤਨ ਲਿਆਉਏ ਹੈ। ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਕਲਾ ਸੰਬੰਧੀ ਮਾਉ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਹੈ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿੱਚ ਇਨਕਲਾਬੀ ਪਰਿਵਰਤਨਾਂ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਇਕ ਸਕਤੀ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਕਿਸੇ ਚਾਲਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਨਹੀ। ਸਾਹਿਤ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇਕਦਮ ਤਬਦੀਲੀ ਨਹੀ ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਪਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਹੈਲੀ-ਹੌਲੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਚਿੰਤਕ ਅਨੁਸਾਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਿਤ ਪੜ੍ਹਦੀਆਂ ਰਨ, ਫਿਰ ਇਹ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਦੌੜਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਂ ਆਉਏ ਤੋ ਸਾਹਿਤ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਲਈ ਮਹੌਤਵਪੂਰਨ ਸਾਧਨ ਬਝਦਾ ਹੈ। ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਅਨੁਸਾਰ ਲੇਖਕ ਦਾ ਉਦੇਸ-ਸਾਹਿਤ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇਨਕਲਾਬੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਸਰੋਤ ਬਛਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਸਾਹਿਤ ਆਪ ਨਵੀ ਕਰਦਾ, ਸਗੋਂ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀ ਲੇਖਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਾਹਿਤ ਆਪਏ ਆਪ ਤਾਂ ਰਚਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਰਚਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਬਦਲਵੇਂ ਸਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਦਾ ਉਦੇਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਲੇਖਕ ਆਪਏ ਉਦੇਸ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ ਅਤੇ ਸਮਰਪਿਤ ਨੀ ਤਾਂ ਸਾਹਿਤ ਆਪਏ ਉਦੇਸ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ| ਵਸਤੂ ਅਤੇ ਰੂਪ: ਰਫ ਸਾਹਿਤਿਕ ਰਚਨਾ ਦੇ ਦੋ ਪਰਿਲੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਵਸਤੂ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਕੂਪ ਵਸਤੂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਕਿਸੇ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਵਸਤੂ- ਸਮੱਗਰੀ ਭਾਵ ਕੀ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ ਅਤੇ ਕੂਪ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਵਸਤੂ ਦੇ ਵਿਸੇਸ ਚੰਗ ਜਾਂ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਭਾਵ ਕਿਵੇਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਨਹੀ ਰੌਖਦਾ ਅਤੇ ਹਰ ਰੂਪ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਵਸਤੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਸਤੂ ਰੂਪ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰੂਪ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਮੁੜਵੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈਵਸਤੂ ਤੇ ਰੂਪ ਦੇ ਆਪਸੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕਤਾ ਵਸਤੂ ਦੀ। ਪਰ ਵਸਤੂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਰੂਪ ਤੋ ਰੂਪ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵਸਤੂ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਲੈਨਿਨ ਅਨੁਸਾਰ 'ਰੂਪ ਇਕ ਬਾਹਰੀ ਖੋਲ ਜਾਂ ਨਿਸਕ੍ਰਿਆ ਵਸਤੂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਸਨੂੰ ਵਸਤੂ ਟੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਵਸਤੂ ਵਿਰੋਧੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਕਾਰਜਸੀਲ ਗੀ ਪਲੈਖਨੋਵ ਅਨੁਸਾਰ " ਰੂਪ ਕੇਵਲ ਉਦੋਂ ਰੀ ਖੂਬਸੂਰਤ ਲਗਦਾ ਰੈਜਦੋਂ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵਿਚਾਰ ਹੋਵੇ। ਖੂਬਸੂਰਤ ਮੱਥੇ ਦਾ ਕੀ ਫਾਇਦਾ ਜੇ ਇਸ ਵਿਚ ਦਿਮਾਗ ਨਹੀ ਹੈ।” ਹੀਗਲ ਨੇ ਆਪਈ